Kirish. Sanoat korxonasi bozor iqtisodiyoti sub’ekti sifatida

Ichki muhitning o’zaro aloqalari natijasida tayyor mahsulot paydo bo’ladi, 
ishlar bajariladi va xizmat ko’rsatiladi, ya῾ni to’g῾ri yo’lga qo’yilgan ishlab 
chiqarish va mehnatga haq to’lash faoliyati yuzaga keladi. 
Korxona faoliyatining ichki muhiti iqtisodiy ishlab chiqarish tashkiloti 
xossalarining namoyon bo’lish shakllari va xususiyatlarini aks ettiradi, buning 
natijasida u o’z faoliyati natijalari bo’yicha jamiyat ehtiyojlarini qondiradi, 
shuningdek tashqi sharoitlarga javob beradi, ularga va boshqa omillarga 
moslashadi. 

---

Ichki omillar (subyektiv) insonning muayyan faoliyati bilan bog῾liq. Ular 
menejerlar va xodimlarning harakatlariga to’liq bog῾liqdir. Tadbirkorlik sub῾ekti 
ichki muhit omillarini bilishi va aniq boshqaruv qarorlari orqali ishlab chiqarish 
samaradorligini oshirishga ta῾sir qilishi kerak. 
Ichki muhit omillarining modellari korxona strategiyasiga va ushbu omillarni 
boshqarish qobiliyatiga qarab turli xil variantlarga ega bo’lishi mumkin. Tarkibiy 
elementlarning ro’yxati juda keng:

mulk huquqi; 

atrof-muhit;

strategiya korxona resurslarini taqsimlashda ushbu nisbatni belgilashga 
qaratilgan harakatlar majmui sifatida;

korxonaning tashkiliy tuzilmasi;

resurslardan maqsadli foydalanishni o’z ichiga olgan 

texnologiya;

hokimiyat va uning manfaatlariga ta῾sir qilish huquqidan foydalanish;

tashkiliy va iqtisodiy madaniyat jamiyatda shakllangan ideallar,qadriyatlar, 
ma῾naviy an῾analar, inson xulq-atvorining normalari va qoidalari. 
Korxonalarning tashqi muhit bilan aloqasi ularning tashqi tizimga 
chiqishida ro’y berib (resurslarni jalb qilish, ularning qiymatini aniqlash, xom 
ashyo, material va yoqilg῾ining o’z vaqtida yyetkazib turilishi va hokazo), tashqi 
muhitga ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlar oqimi yordamida ta῾sir ko’rsatish 
jarayonida namoyon bo’ladi,

raqobat omili, 

ijtimoiy omillar,

siyosiy omil,

demografik omil, 

marketing, 

xalqaro omil. 

---

Korxonalar faoliyati samaradorligini aniqlab beruvchi tashqi muhit – bu, 
birinchi o’rinda mahsulot iste῾molchilari, xom ashyo va boshqa material yetkazib 
beruvchilar, shuningdek davlat organlari hamda korxonaga yaqin joyda yashovchi 
aholi hisoblanadi. 
Xo’jalik yurituvchi subyektning faoliyati natijalari asosan tashqi muhit bilan 
belgilanadi. Iqtisodiy faoliyatga ta῾sir qiluvchi tashqi omillar iqtisodiy 
qonunlarning ta῾sirini aks ettiradi. Tizimli yondashuv nuqtai nazaridan har qanday 
korxona uchlik jarayonini amalga oshiradi, xususan:tashqi muhitdan manbalarni 
olish; resurslarni mahsulotga (ish, xizmat) aylantirish; mahsulotni tashqi muhitga 
qaytarish.