Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti telekommunikatsiya

Asosiy Qism: 
1. Kompyuter tarmog’i modellari haqida. 
ISO/OSI modeli umumiy tasnifi: 
ISO/OSI modeli, kompyuter tarmoq protokollarini tashkil etishda ishlatiladigan 
standartlar to'plamidir. Ushbu model tarmoq protokollarini 7 ta tarkibiy tartibda 
tasniflaydi. Har bir tarkibiy qism tarmoq protokollari uchun maqsadga muvofiq 
vazifalar bajaradi. Quyidagi tarkibiy tartibda ISO/OSI modelining umumiy tasnifi 
keltiriladi: 
1. Fizikaviy qatlam (Physical Layer): Fizikaviy qatlam ma'lumotlarni fizikaviy 
signallarga aylantiradi va ularni kompyuterlar orasida uzatishni ta'minlaydi. Bunda 
tarmoq tizimining fizikaviy interfeysi, kabel, bejilar, bazalovchilar va fizikaviy 
aloqalar kabi elementlar ishlatiladi. 
2. Tashqi qatlam (Data Link Layer): Tashqi qatlam ma'lumotlar almashishini tashkil 
etadi va fizikaviy qatlamning xizmatlarini ishlatadi. Ushbu qatlam ma'lumotlar 
paketlarini tashqaridan tashqariga yuborish, tashqaridan kelgan ma'lumot paketlarini 
qabul qilish va ma'lumotlar ustida tarkibiy qimmatbaho tekshiruvlar kabi vazifalarni 
bajaradi. 
3. Tarmoq qatlam (Network Layer): Tarmoq qatlamida ma'lumotlar yo'l topadi va 
manzillashadi. Bu qatlamda IP protokoli va manzillashuvi, paketlar yonaltiriladi va 
yo'qotiladi, ma'lumotlarni yo'l bilan topib yuborishni tashkil etadi. 
4. Transport qatlam (Transport Layer): Transport qatlamida ma'lumotlar to'g'ri va 
xavfsiz bir qatorni o'tkazishni ta'minlaydi. Ushbu qatlamda TCP (Transmission 
Control Protocol) va UDP (User Datagram Protocol) protokollari ishlatiladi, 
ma'lumotlar turli xususiyatlar bilan qobiliyatli tarzda almashinuv qiladi. 
5. Sessiya qatlam (Session Layer): Sessiya qatlamida kompyuterlar o'rtasida 
muloqotni boshlash, yoqish, sessiyani saqlash, vaqtni o'chirish va sessiyani qayta 
boshlashni boshqarish bilan shug'ullanadi. 
6. Presentatsiya qatlam (Presentation Layer): Presentatsiya qatlamida ma'lumotlar 
o'zaro tarjima va formatlashni amalga oshiradi. Ushbu qatlam ma'lumotlarni 
moslashuvchan formatga olib kelish, shifrlash, kuzatish va ma'lumotlarni sifatini 
boshqarish bilan shug'ullanadi. 

---

7.Aplication qatlam (Application Layer): Ilmiy qatlam eng yuqori qatlam bo'lib, 
foydalanuvchilarga xizmat ko'rsatish funktsiyalarini o'z ichiga oladi. Bu qatlamda 
HTTP, FTP, SMTP, DNS, SSH kabi tarmoq protokollari ishlatiladi. 
ISO/OSI modeli, tarmoq protokollarini qatlam qatlam tartibda tasniflash bilan 
tarmoq tizimlarini standartlashtiradi va tarqalishni osonlashtiradi. Bu tasniflash 
tizimlarning rivojlanishini, qo'llashni va tarmoq ustida ma'lumotlarni to'g'ri tarzda 
almashishni ta'minlaydi.