Kompleks birikmalar deyiladi. Kompleks birikmalar markaziy atom va ligandlar tutgan murakkab birikmalardir. Ular eritmada kompleks kation yoki anion

a) Bosh (asosiy) valentlik

b) Yonaki valentlik

Kompleks birikmalar

• Verner nazariyasi koordinatsion nazariya deb ataladi. Oddiy kimyoviy birikmalar asosiy valentliklari xisobiga, kompleks birikmalar esa elementning qo’shimcha valentligi xisobiga xosil bo’ladi.
• K2[PtCl6]Pt ning asosiy valentligi 4 ga, qo’shimcha valentligi 6 ga teng.
• Kompleks birikma tarkibidagi markaziy atom bilan bevosita birikkan ligandlar orasidagi bog’lanishlar soni markaziy atomning koordinatsion soni deyiladi.

Koordinatsion birikmalar olish

• 1)Muvozanatli va 2) genealogik sintezlar.
• M u v o z a n a t l a r sintezda asosiy rolni termodinamik munosabatlar bajaradi. Bunda «mahsulotlar» energetik manfaat jihatidan dastlabki moddalardan kо‘ra afzalroq bо‘lishi kerak. Bunda reaksiyalarning mexanizmi ikkinchi darajali hisoblanadi, ba’zan «mahsulotlarning» tuzilishi dastlabki moddalarning tuzilishidan umuman boshqacha bо‘lishi mumkin.
• G ye n ye a l o g i k sintezda mahsulotning tuzilishi dastlabki moddalar tuzilishiga о‘xshash bо‘ladi. Bunda reaksiya mexanizmi muhim ahamiyatga ega. Bu holda ham mahsulotning energetik jihatdan afzalligi imkoni boricha о‘z kuchini saqlab qoladi.

M u v o z a n a t l a r sintezda

Muvozanatli sintezni olib borish uchun quyidagi shartlarga rioya qilish kerak.

Koordinatsion birikma hosil bо‘lish muvozanat jarayonini ta’minlash uchun zaruriy harorat va boshqa sharoitlar tanlash ; Muvozanatni mahsulotlar hosil bо‘lish tomoniga qarata siljitish choralarini izlash Zaruriyat bо‘lsa, dastlabki moddalar energiyasini imkoni boricha oshirish Agar koordinatsion birikma hosil qilish jarayoni mahsulotni saqlash mumkin bо‘lmagan sharoitda amalga oshirilgan bо‘lsa, «muvozanatni yaxlatish» usuli tanlanadi.

Genealogik sintez

• Genealogik sintezlarni о‘tkazishni ham dastlabki moddalar kattaroq energiyaga ega bо‘lishiga, harorat tanlashga, yaroqli katalizator ishlatishga, reaksiya mahsulotini saqlab qolish sharoitini tanlashga e’tibor beriladi. Ikkala usulda ham mahsulotni tozalash, uni ajratib olish, kimyoviy analiz qilish kabi ishlarni tо‘liq bajarish talab qilinadi. Sintez ishining barcha bosqichlarini taftish etib borishda fizik – kimyoviy izlanish usullari, qisqa tо‘lqinli spektroskopiya, yadro magnit rezonans (YAMR) usullari katta yordam beradi.