Konferensiyasi

 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 
1. Sharafiyeva N. Xorshunoslik. G‗.G‗ulom nomidagi adabiyot va san‘at nashriyoti. 
T., 1987. 
2. Ro‗ziyev Sh. Xorshunoslik G‗.G‗ulom nomidagi adabiyot va san‘at nashriyoti. T., 
1987. 
3. Sharafiyeva N. Xor sinfi. T., 2005. 
4. Jumayeva L.X. O‗zbek xor musiqasi tarixidan. T., 2000. 
5. L.Djumayeva, N.Sharafiyeva Xor sinfi va Kamer xor. T., 2017. 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
143 
O‟ZBEK XONLIK VA AMIRLIK AHOLISINING SIBIRGA O‟Z XOHISHIGA 
KO‟RA JOYLASHISHI HAMDA IMTIYOZLARI 
 
Komiljonova Nozima Avazbek qizi 
Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti 
Tarix fakulteti Tarix o‘qitish metodikasi yo‘nalishi 2-bosqich talabasi 
 
Annotatsiya: Ushbu maqolada Sibirdagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar va uning Sibir 
iqtisodiga ta‘siri. Sibirda shayboniylar ta‘sirining kuchayishi va ularning hokimiyatdan 
ketishi. Rus podshohligi qaramog‘iga o‘tgandan so‘ng Sibirni iqtisodiy tomondan 
yaxshilash maqsadida Rus hukumatining buxorolik savdogarlarni keng ko‘lamda ko‘chib 
kelishi uchun sharoit va imtiyozlar yaratilishi hamda uning natijalari yoritiladi. 
Kalit sòzlar: Tatar, boshqird, vagul, xanti , voevoda, taabalik, impertor, Sibir liniyasi, 
Isker, Tyumen, Petropavlovsk, Tara, sart, buxorolik, xivalik, toshkentlik, savdogar, imtiyoz. 
Sibir Oltin O‘rdaning eng chekka o‘lkasi hisoblanib XIV asrning 20-yillarida Taybug 
boshchiligida tatarlarning Tyumen xonligi tashkil topgan edi. 1413- yilda shayboniylar 
xonlikni qo‘lga kiritib , hukmronlik qilganlar. Ayniqsa bu davlat Abulxayrxon davrida 
kuchayib ,chegarasi O‘rta Osiyogacha borib yetdi. 1530-yilda hokimiyat yuqorida tilga 
olingan Taybuga sulolasining qo‘liga o‘tdi. Sibir xonligi Irtish va Ob daryolari atrofidagi 
joylar kirib , shimoli g‘arbda Ural va Perm yerlari , g‘arbda Qozon xonligi, janubi-g‘arbda 
Ural va No‘g‘ay O‘rdasi , janubda Irtish daryosining yuqori oqimi va Om arig‘i , janubi-
sharqda Barabin dashti bilan chegaradosh bo‘lga
12
. O‘lkaning tub aholisi tatar , boshqird, 
vagul, komil , xantilardan iborat bo‘lgan. Sibir xonligi shayboniylar xonadoniga mansub 
Ko‘chimxon qo‘liga o‘tgach Buxoro xonligiga tayanib o‘z xavfsizligini ta‘minlashni asosiy 
vazifa qilib qo‘ygan edi. Sibir xonligida ahvol og‘ir bo‘lib , Astraxan va Qozon xonligini 
bosib olgan Rus davlati hamda mahalliy tatar yuqori tabaqa vakillari unga xavf solmoqda 
edi. Bu esa xonlikni tez muddatda mustahkamlash zarurligini ko‘rsatardi. Lekin bunga 
Sibir aholisining ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan qoloqligi to‘sqinlik qilgan. Sibirda ishlab 
chiqarishni qoloqligi davlat apparatini , jumladan, harbiy, ro‘xoniy zodagonlarini va 
umuman xonlikni kiyim-kechak, qurol-aslaha, oziq-ovqat, zebi-ziynat va boshqa mollar 
bilan yetarli darajada ta‘minlay olmas edi. Bu ehtijoylarini faqatgina o‘zbek xonliklarigina 
qondirishi mumkin edi shuning uchun ham Buxoro xonlikni yagona ittifoqchisi va homiysi 
bo‘lib qoldi. Buxorodan keladigan karvonlarning ahamiyati Ko‘chimxonga qarshi 
kurashgan Ermakning taqdirida ham yaqqol ko‘rinadi. Ermak Iskerga (Sibir xonligi 
poytaxti) o‘rnashgan paytda aholi orasida turli kasalliklar avj olib, ko‘p odamlar halok 
bo‘ladi. Ermakning harbiy quvvati kundan-kunga zaiflashadi. Ayniqsa oziq-ovqat, kiyim-
kechak, gazlama va boshqa molar bilan ta‘minlayotgan o‘zbek xonliklari bilan aloqani 
uzilib qolishi ahvolni yanada yomonlashtirib yuboradi. Shu bois 1584-yilda Sibirga 
12
“Россиянинг Козон Астрахан, Сибир, Кирим , Кавказ ва Туркистонга тажовузи ва хукмронлигига 
карши курашлар” Тошкент. 2012 56- бет. 

---