Конуссимон тишли узатмалар. Қия ва айлана тишли конуссимон

Узатмаларда ишлатиладиган материаллар ва термик ишлов турлари.
Узатма ғилдираклари тишлари учун контакт мустаҳкамлигинг жоиз юкламаси материалнинг қаттиқлигибилан аниқланиши кўпгина тадқиқотлар ва узатмаларни ишлатиш амалиётидан маълумдир. Термик ишлов берилган пўлатлардан тайёрланган тишли ғилдираклар кичик ўлчамларга, массага эга бўладилар. Юқори юкламали узатмалар ва бошқа турдаги тишли ғилдиракларни ишлаб чиқаришда пўлат асосий материал сифатида кенг тарқалган.
Қаттиқлик (ёки термик ишлов бериш тури)ка боғлиқ равишда пўлат
тишли ғилдираклар иккита асосий гуруҳга бўлинади: ^{H  350HB}
қаттиқликдаги –меъёрланган ёки яхшиланган ва ^{H  350HB} қаттиқликдаги- хажмий тобланган, юқори частотали токлар билан тобланган, сементитланган, азотланган ва бошқа турдаги термик ишлов берилган тишли ғилдираклар.
Материалнинг ^{H  350HB} қаттиқлиги термик ишлов беришдан
сўнг тишларни тоза қирқишга имкон беради. Бу гуруҳ тегишли ғилдираклар яхши ишлашиб кетадилар ва динамик юкланиш ҳолатларида мўрт емирилишга чидамлидирлар. Тишларнинг яхшироқ ишқаланиб мослашиши учун шестернянинг қаттиқлиги ғилдиракникига нисбатан 10...15 бирликка ортиқроқ бўлиши тавсия этилади.

Материалнинг
H₁  H₂  (10...15)HB
^{H  350HB} даги технологик афзалликлари мазкур

русумдаги материлларнинг якка ва кичик туркумдаги ишлаб чиқариш шароитларида, кам ва ўрта юкланишли узатмаларда, ҳамда термик ишлов бериш мураккаб бўлган катта ғилдиракли узатмаларда кенг тарқалишини таъминланган.
Термик ишлов беришнинг махсус турлари меъёрлаштирилган ёки
яхшиланган пўлатларга нисбатан ^{H  (50  60)HRС} қаттиқликни олиш
ва бу ҳолда жоиз контакт кучланишларни икки маротобагача ошириш имконини яратади. Бундан ташқари ейилишга ва қадалишга бўлган чидамлилик ҳам ортади.
Юқори қаттиқликдаги материалларни қўллаш бир қатор афзалликларга эга бўлса-да, уларнинг юқори қаттиқлиги билан юзага чиқадиган баъзи бошқа қийинтчиликлар ҳам мавжуд:

1. 
   Юқори қаттиқликка эга бўлган материаллар ёмон ишлашиб кетадилар, шунинг учун улар юқори тайёрлаш аниқлиги, вал ва таянчларнинг юқори бикрлигини талаб этадилар, тўғри тишли ғилдираклар тишларини фланкирлаш мақсадга мувофиқдир.
   
2. 
   Юқори қаттиқликда тишларни қирқиш бир мунча оғирроқ бўлгани учун термик ишлов бериш тишларни қирққандан сўнг бажарилади. Термик ишлов беришнинг ҳажмий тоблаш, сементитлаш каби баъзи турларида тишларнинг тоб ташлаши, яъни шаклини ўзгартириш кузатилади.