Koordinatsion birikmalar hosil bo`lishda ligandlarning o`rni va ularning tuzilish izomeriyasi


Download 95.02 Kb.
bet7/15
Sana09.04.2023
Hajmi95.02 Kb.
#1345690
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   15
Bog'liq
Koordinatsion birikmalar hosil 4

Umumiy nomi va formulasi


Ba’zi birikmalarining nomlanishi


Formulasi


Suv bilan ta’siri

1.


Gidridlar – MeHv




Natriy gidrid


Alyuminiy gidrid
Qo‘rg‘oshin gidrid

NaH
AlH3


PbH4

MeHv + H2O → Me(OH)v + H2




2.


Boridlar – Me3Bv




Kaliy borid


Magniy borid
Alyuminiy borid

K3B


Mg3B2
AlB

Me3Bv + H2O → Me(OH)v + BH3




3.


Karbidlar




Litiy karbid


Alyuminiy karbid
Kremniy karbid

Li2C2


Al4C3
SiC

Al4C3 + H2O → Al(OH)3 + CH4




4.


Silitsidlar – Me4Siv




Natriy silitsid


Temir (III) silitsid
Qo‘rg‘oshin silitsid

Na4Si


Fe4Si3
PbSi

Me4Siv + H2O → Me(OH)v + SiH4




5.

Nitridlar – Me3Nv

Bariy nitrid


Titan nitrid

Ba3N2


Ti3N4

Me3Nv + H2O → Me(OH)v + NH3


6.

Fosfidlar – Me3Pv

Mis (II) fosfid


Xrom (III) fosfid

Cu3P2


CrP

Me3Pv + H2O → Me(OH)v + PH3



Sulfidlar qo‘llaniladigan sohalar nihoyatda keng. Ko‘pchilik oraliq (d-) metallarning, lantanoid va aktinoidlarning sulfidlari — termik, termoelektrik, katalitik va boshqa xossalaridan keng foydalanishimiz mumkin. MgS qiyin suyuqlanuvchan bo‘lganligi sababli o‘t o‘chirish asboblari uchun yuqori temperaturaga chidamli zaruriy qismlarning materiali hisoblanadi. CdS nihoyatda kuchli fotoelektrik xossalarga ega.

  1. Metallorganik birikmalar, nomenklaturasi, sinfflanishi, strukturasi, olinish usullari, kimyoviy xossalari va ahamiyati

Metallarning birikmalarini nomlashda chapdan o'ngga qarab organik kimyoda foydalaniladigan nomlar bilan o'qiladi. Masalan B(CH,), - trimetil bor. Si(CH₂), -tet rametilsilan, As(CH), -trimetil arsin. Shunga asoslanib CH-metil, CH CH etil, (CH) CH-Imetil etil, CH CHCH, - 2-propenil, (CH),C -1.1 - dimetil etil, CH, fenil, H,C-metilen, HC-metilidiv deb ataladi. Ba'zi hollarda birikma in xarakteriga ega boʻlsa, xuddi noorganik tuzlarga o'xshab o'qiladi. Masalan - Na[CH] natriy naftalid. Agar metallarning oksidlanish darajasi oʻzgaruvchan bo'lsa, qavs ichida ayni metallning oksidlanish darajasi keltiriladi.

s-blok elementlarning metallorganik birikmalari


Metallorganik birikmalar — molekulasida metall — uglerod bogʻi boʻlgan organik birikmalar. "Metallorganik birikmalar" termini maʼlum darajada shartli. Sianidlar, karbidlar, baʼzi hollarda metallar karbonillari ham (Me—S bogʻi tutgan boʻlsa ham) anorganik birikmalar hisoblanadi. Bor, fosfor, kremniy, margimush va boshqa metallmaslarning organik birikmalari ham Metallorganik birikmalar jumlasiga kiradi. Shuning uchun keyingi vaqtlarda "elementoorganik birikmalar" degan umumiy nom koʻproq ishlatilmoqda. Ilk bor Metallorganik birikmalarni 1827-yilda V. Seyze (Seyze tuzi K[PtCl3(CH2=CH2)]H2O) sintez qilgan. Keyinchalik R. Bunzen margimush organik birikmalarni (1839), ingliz kimyogari E. Franklend dietil ruxni (1849) olgandan soʻng Metallorganik birikmalar kimyosiga asos solindi Li, Na, K, Rb, Cs, Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Zn, Cd, Hg, B, Al, Ga, In, Tl, Si, Sn, Pb, As, Sb, Bi kabi metallarning Metallorganik birikmalari yaxshi oʻrganilgan. Ular suyuq va qattiq holatdagi moddalardir. Koʻpchiligi organik erituvchilarda eriydi. Metallorganik birikmalardan, ayniqsa, simob, qalay, qoʻrgʻoshin birikmalari juda zaharli. Metallorganik birikmalarning koʻpchiligi suv va kislorod bilan reaksiyaga faol kirishadi. Baʼzilari havoda, karbonat angidridli muhitda oʻzoʻzidan alangalanadi. Oraliq metallar — Ti, Zr, Y, Nb, Ta, Cr, Mo, U, Re, Fe, Ru, Os, Rh, Ir, Co va Ni ning organik birikmalari katta amaliy ahamiyatga ega. Metallorganik birikmalar dori moddalar, sof holdagi metallar, metall’ qoplamalari olishda va organik moddalar sintezida ishlatiladi (yana Q. Grinyar reaksiyasi, Kucherev re-aksiyasi, Polimerlanish)

Download 95.02 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling