Korxona iqtisodiyoti

Lizing - moliyaviy-kredit munosabatlarining shakllaridan biri bo‘lib, korxonalarning qurilma va asbob-uskunalarni ishlab chiqaruvchi korxonalar yoki maxsus tashkil qilingan lizing kompaniyalaridan uzoq muddatga ijaraga olishini anglatadi.

Investitsiyalarning iqtisodiy samaradorligini baholashda korxonalar ikkita vazifani hal qilishlari lozim:

birinchisi - kapital qo‘yilmalarning qoplanish muddati va daromadliligi nuqtai nazaridan, eng maqbul variant tanlash imkoniyatini yaratuvchi investitsion loyiha samaradorligini baholash;


ikkinchisi - mavjud ishlab chiqarishga ishlab chiqarish ko‘rsatkichlarini yaxshilash maqsadida kiritiluvchi investitsiyalar samaradorligini baholash (qo‘shimcha mahsulot ishlab chiqarish, tannarxni kamaytirish, foydani oshirish va hokazo).

Investitsion loyihalarning samaradorligini baholashda quyidagilar asosiy ko‘rsatkich hisoblanadi:

1. 
   Sof diskontlangan daromad (SDD) - butun hisobot davri uchun joriy samaralar yig‘indisining boshlang‘ich qadamga keltirilgan miqdori yoki integral natijalarning integral xarajatlardan oshib ketishi. U quyidagi formula asosida hisoblanadi:
   

^{СДД }^T^Нt^^Хt_1_¹_Et


t0

Bu yerda:

N_t– hisob-kitoblarning t-qadamida erishiluvchi natijalar; X_t – xuddi shu qadamda amalga oshiriluvchi xarajatlar;

20. 
    – hisob-kitoblarning vaqt muddati; ye - diskont normasi.
    

2. 
   Investitsiyalarning daromadlilik indeksi (ID) - keltirilgan samaraning investitsiyalar miqdoriga (K) nisbati bo‘lib, quyidagi formula asosida aniqlanadi:
   

	1	T				1
ИД 		Ht  X t		
						t
	^К t 		0			1 E

Agar daromadlilik indeksi birga teng yoki undan katta bo‘lsa, investitsion loyiha samarali, aks holda esa samarasiz hisoblanadi.

3. 
   Ichki daromadlilik normasi (IDN) - keltirilgan samara miqdori keltirilgan investitsiya miqdoriga teng bo‘lgan xoldagi diskont normasi (ye_ich), ya'ni ye_ich (IDN) quyidagi tenglik orqali aniqlanadi:
   

Т				1		T	Kt
^Нt	 Х t					^
			1	 Eич	t		t
t 0						t 0	1 Eич 

4)Investitsiyalarning qoplanish muddati (T_i) - investitsion loyihani amalga oshirishni boshlashdan to natijalarga erishishgacha bo‘lgan minimal vaqt muddati. U quyidagi formula asosida aniqlanadi:

T_и<sup>Ис


П</sup>м

Bu yerda:
I_s – sof investitsiyalar;
P_m – loyiha keltiruvchi o‘rtacha yillik pul mablag‘lari oqimi, so‘m.
12-Mavzu: KORXONANING IQTISODIY XAVFSIZLIGI VA TIJORAT SIRI

Xavfsizlik bu murakkab va serqirra kategoriyadir. U asosan va ko‘pincha ishlab chiqarishda foydalanilayotgan vositalarning xavfsizligi nuqtai nazaridan baholanadi va ko‘rib chiqiladi. Shu sababli hozirgacha biz texnika xavfsizligi, piyoda xavfsizligi, oziq-ovqat xavfsizligi yoki zararsizligi kabi tushunchalarni uchratsakda, korxona xavfsizligiga hali duch kelganimiz yo‘q.

Korxona xavfsizligini ta'minlashning asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat:

• 
  korxona va uning barcha bo‘linmalari, mehnat jamoasining davlat tuzilmasi, xorijiy hamkorlar va raqiblar bilan o‘zaro munosabatlarda qonuniy huquqlarini himoya qilish;
  

• 
  korxona mulkini saqlash, undan oqilona va unumli foydalanish;
  

• 
  ishlab chiqarilayotgan mahsulotning ichki va tashqi bozordagi raqobatbardoshligini oshirish;
  

• 
  tashkiliy va ishlab chiqarish barqarorligiga erishish, butlovchi qismlar yetkazib beruvchilarga yordamchi va hamkorlarga bir tomonlama qaram bo‘lishga yo‘l qo‘ymaslik;
  

• 
  barcha tuzilmaviy bo‘g‘inlardagi xodimlar orasida mehnat intizomini mustahkamlash;
  

• 
  mehnat unumdorligini oshirish uchun moddiy va ma'naviy manfaatdorligini ta'minlash;
  

• 
  ishlab chiqarishda fan-texnika yutuqlaridan foydalanish, samarali axborot bazasini rivojlantirish;
  

• 
  korxona obro‘sini oshirish.