Kristallografiya va mineralogiya

22.3-rasm.Sselestin (O‘rta Osiyo) 
22.4-rasm.Sselestin (Sherobod). 

---

209 
Hosil bo‘lishi jihatidan sselestinni asosiy massasi cho‘kindi jinslar, asosan 
ohaktoshlar, dolomitlar, gipslar bilan bog‘liq bo‘lib, sof tug‘ma oltingugurt, 
aragonit va gips bilan bir assotsiatsiyada uchraydi.sselestinning yirik konlari 
Angliyada, 
Germaniyada, 
Volga 
daryosi 
bo‘yida. 
Boshqirdistonda, 
Turkmanistonda topilgan. O‘zbekistondasselestin ko‘p uchraydigan minerallar 
qatoriga kirib, u Farg‘ona vodiysida, G‘arbiy va Janubiy O‘zbekistonda juda ko‘p 
topilgan.sselestinni uzunligi 45 sm. bo‘lgan yirik kristali Amerikadagi Saut-Bass 
orolidagi dolomit orasidagi bo‘shliqdan topilgan.
Yemirilganda sselestin ko‘pincha stronsianitga aylanadi.sselestinni gips 
o‘rnida hosil bo‘lgan psevdomorfozasi ma’lum bo‘lib, kvars, kal’sit, sof tug‘ma 
oltingugurtni sselestin o‘rnida hosil bo‘lgan psevdomorfozalari ma’lum.
Selestin 
qand-shakar 
ishlashda 
(stronsiyni 
gidrat 
oksidi 
qandni 
kristallizatsiyalanishiga yordam qiladi), ximiya, farmatsevtika, shisha va keramika 
sanoatida, mushaklar tayyorlashda har xil maxsus qotishmalar olishda va boshqa 
sohalarda ishlatiladi.
Anglezit – PbSO
4
  
Birinchi marta Englezi (Angliya) orolidan topilganligi uchun Shunday nom 
bilan atalgan. Kimyoviy tarkibi: Pb – 68,3%; S – 10,6%; O – 21,1%. Aralashma 
sifatida BaO (8,45% gacha) bo‘lishi mumkin. Singoniyasi rombik, simmetriya 
ko‘rinishi rombo-dipiramidal’ – 3L
2
3PC. Fazoviy gruppasi: a
0
=8,45;% b
0
=5,38; 
c
0
=6,93; a
0
:b
0
:c
0
=1,571:1:1,288.
Anglezit donador, yaxlit, tuproqsimon agregatlar, hamda druzalar va kristall 
qobiqlar tarzida topiladi. Pinakoidal, dipiramidal ba’zan prizmatik qiyofadagi 
yaxshi hosil bo‘lgan kristallari uchraydi.
Anglezitni rangi rangsizdan oqqacha bo‘lib, ko‘pincha kulrang, sariq, yashil 
ba’zan ko‘kimtir ranglarga biroz bo‘yalgandek ko‘rinadi. Chizig‘ini rangi rangsiz. 
Yaltirashi shishasimon, ulanish tekisligi yuzalarida sadafdek tovlanadi. Ulanish 
tekisligi (010) bo‘yicha mukammal, (201) va (001) bo‘yicha mukammal emas. 
Chig‘anoqsimon sinadi. Qattiqligi 2,5-3. Juda mo‘rt. Soltishtirma og‘irligi 6,1-6,4. 

---

210 
Optik xusuiyatlari: ikki o‘qli, musbat: Ng=1,984; Nm=1,882; Np=1,877; Ng-
Np=0,017; 2v=75°.
Anglezitni boshqa minerallardan ajratishda diagnostik belgi bo‘lib 
tabletkasimon – prizmatik kristallari va Yuqori darajadagi solishtirma og‘irligi 
hisoblanadi. Rentgenogrammadagi asosiy chiziqlari: 3,21; 3,00; 2,06. HNO
3
da 
qiyinchilik bilan eriydi. Dahandam alangasida yorilib-yorilib ketadi va osonlikcha 
eriydi. Qaytaruvchi alangada sof tug‘ma Pb sharchasi hosil qiladi.
Sun’iy yo‘l bilan anglezitni qo‘rg‘oshin tuzlari eritmasiga H
2
SO
4
ta’sir 
ettirib olish mumkin.
Anglezit tipik ekzogen jarayoni mahsuloti hisoblanadi. U yer yuzasidagi 
eritmalarni birlamchi qo‘rg‘oshin minerallariga (asosan galenit) ta’sir etishi 
natijasida quyidagi reaksiya asosida hosil bo‘ladi:
PbS+2O
2
=PbSO
4
Bu mineral asosan qo‘rg‘oshin konlarining Yuqori gorizontlarida uchraydi. 
Anglezitni yaxshi qirralangan kristallari O‘rta Uraldagi Berezovsk konida, Sharqiy 
Zabaykal’eda va Oltoyni ayrim joylarida topilgan.
Anglezit O‘zbekistonni polimetall konlarini deyarli hammasini oksidlanish 
zonasida, odatda oz miqdorda uchraydi. Bunday konlardan Qo‘rg‘oshinkon, 
Oltintopkan, Konsoy, Gudas, Kenkol, Lashkerek, Konimansur, Qo‘chbuloq, 
Qurusoy, Takeli va boshqa konlarni ko‘rsatish mumkin.
Anglezit qo‘rg‘oshin konlarining oksidlanish zonasidan kavlab olinadigan 
boshqa minerallar bilan birga olinib eritiladi.