Kristallografiya va mineralogiya

Proxlorit – (Mg,Fe)
4
,5Al
1,5
(OH)
8
[Al
1,5
Si
2,5
O
10
]
Nomini birinchi qismi grekchadan olingan bo‘lib «pro» - avval degan 
ma’noni bildiradi (bu mineral boshqa xloritlarga nisbatan avvalroq o‘rganilgan).
Kimyoviy tarkibi: SiO
2
– 23,52-27,56%; Al
2
O
3
– 17,52-23,19%; Fe
2
O
3
– 0-4,72%; 
FeO – 5,81-29,76%; MgO – 10,79-30,99%; H
2
O – 9,65-14,50%.
Singoniyasi monoklin, simmetriya ko‘rinishi prizmatik – L
2
PC. Fazoviy 
gruppasi: a
0
=5,2-5,3; b
0
=9,2-9,3; c
0
=28,3-28,6; β=96°50´; a
0
:b
0
:c
0
≈0,570:1:3,096.
Proxlorit 
tangasimon 
agregatlar 
hamda 
psevdogeksagonal 
qiyofadagi 
plastinkasimon kristallar hosil qiladi. Proxloritni rangi yashildan qoramtir 
yashilgacha. Ulanish tekisligi (001) bo‘yicha o‘ta mukammal. Qattiqligi 1,5-2. 
Solishtirma og‘irligi 2,78. Optik xususiyatlari: ikki o‘qli, musbat; Nm=1,59-1,61; 
Ng-Np=0,004-0,010.
Proxlorit xloritli slanetslarda va al’p tipidagi tomirlarda tog‘ xrustali va 
adulyar bilan bir assotsiatsiyada uchraydi. Al’pdagi al’p tipidagi tomirlarda, 
Shimoliy Uralda va boshqa joylarda ko‘p uchraydi.
Shamozit – (Fe
4
2+
, Fe
3+
Mg,Al)
6
[(Si
2,8-3,1
Al
1,2-0,9
)
4
O
10
](O,OH)
8
Shveysariyadagi Shamoson konidan topilgani uchun shunday nom berilgan. 
Kimyoviy tarkibi: FeO – 34,3-42,3%; Fe
2
O
3
– 0,6%; Al
2
O3 – 13-20%; SiO
2
– 
22,8-29%; H
2
O – 10-13%. Tarkibi taxminiy berilgan. Aralashma sifatida MgO, 
CaO, TiO
2
bo‘ladi.
Singoniyasi monoklin.

---

287 
Shamozit konsentrik zonal tuzilgan oolitlar tarzida uchraydi. Ba’zan 
shamozit qumtoshlardassement vazifasini o‘taydi, hamda yaxlit yashirin 
kristallangan yoki tuproqsimon massalar holida uchraydi.
Rangi yashilsimon qoramtir kulrangdan qoragacha. Chizig‘ini rangi 
yashilsimon kulrang. Yaltirashi xira yoki kuchsiz shishasimon. Qattiqligi 3. 
Solishtirma og‘irligi 3,03-3,40. Optik xususiyatlari: ikki o‘qli, manfiy; Nm=1,62-
1,66; Ng-Np=0,010-0,012.
Shamozitni aniqlashda diagnostik belgi bo‘lib, oolitsimon tuzilishi, rangi va 
yashilsimon-kulrang chizig‘ini rangi xizmat qiladi. Rentgenogrammadagi asosiy 
chiziqlari: 6,93; 4,63; 3,59. HCl da erib, SiO
2
elimshak moddasi ajralib chiqadi. 
Dahandam alangasida oksidlanish muhitida qizaradi, qaytarilish muhitida esa erib 
qora magnit shishasiga aylanadi.
Shamozit cho‘kindi yo‘l bilan kislorod etishmaydigan sharoitlarda, 
dengizlarni qirg‘oq bo‘yi zonalarida hosil bo‘ladi. U bilan bir assotsiatsiyada temir 
sul’fidlari va siderit keladi. Shamozit uyumlari Uralning Sharqiy yon bag‘ridagi 
paleozoy va mezozoy davrining cho‘kindi yotqiziqlarida, Shimoliy Kavkazning 
yura yotqiziqlarida ma’lum. O‘zbekistonda Qurama tog‘laridagi rudali konlarda va 
shimoliy Orol bo‘yi cho‘kindi konlarida kuzatilgan.
Nurash jarayonida osongina oksidlanadi va shamozit konlarini temir 
shlyapalarini tashkil qiluvchi qo‘ng‘ir temirtoshlarga aylanadi.
Shamozit konlari katta qatlamlar holida topilganida temir rudasi sifatida 
ishlatiladi.