Kurs ishi ilmiy rahbar: R. Usmonov

II BOB O’SMIRLAR RUXIY SALOMATLIGINI IJTIMOIY PSIXOLOGIK OMILLARINI NAMOYON BO’LISH XUSUSIYATLARINI O’RGANISHNING EMPIRIK TADQIQ QILISH
2.1. O’smirlik davrida ruxiy salomatlikni tadqiq etish
O’smirlardagi ruhiy salomatlik muammolari odamlar o’ylagandan ko’ra tez -tez uchraydi – xayriyatki, ularning aksariyati juda davolanadi! Taxminan 10-20% o’smirlar dunyoda ruhiy kasalliklarga duch kelishadi, lekin ularning aksariyatiga etarlicha tashxis qo’yilmagan va davolanmagan.O’spirinning ruhiy salomatligi bilan bog’liq muammolarni hal qilmaslik keyingi hayotga ta’sir qiladi, jismoniy va ruhiy salomatlikka zarar etkazadi va kattalar kabi hayot kechirish imkoniyatlarini cheklaydi. Ruhiy salomatlik bilan bog’liq muammolarning alomatlarini anglash va sizga yoki yaqiningizga to’g’ri keladigan qadamlarni tashlash doimiy ijobiy o’zgarishlarni keltirib chiqarishi mumkin. Shubhasiz, ruhiy salomatlik muammolari o’smirlar uchun favqulodda ehtiyoj sohasidir. Bu muammolarning ko’pchiligi o’smirlik davrida ham xuddi o’smirlik davridagi kabi ko’rinadi. Depression va tashvish bu ruhiy salomatlik bilan bog’liq ikkita muammo bo’lib, ular o’smirlar va kattalar o’rtasida mos keladi. Kasalliklarni nazorat qilish va profilaktika markazlari (CDC) tomonidan o’tkazilgan tadqiqot shuni ko’rsatdiki, 3-17 yoshli bolalarning 7,1 foizida (taxminan 4,4 million) tashvish va 3-17 yoshli bolalarning 3,2 foizida (taxminan 1,9 million) ni tashkil etadi . O’smirlik davrida boshlangan va / yoki tez-tez uchraydigan ba’zi ruhiy kasalliklar mavjud. Bularga ovqatlanishning buzilishi, diqqat etishmasligi giperaktivligi (DEHB) va o’z-o’ziga zarar etkazish kiradi. Ruhiy kasallikning o’ziga xos buzilishidan qat’i nazar, u qanchalik erta aniqlansa va davolansa, shunchalik samarali davolanish mumkin. JSST nizomiga ko’ra, «salomatlik — nafaqat kasallik va jismoniy nuqsonlarning yo’qligi, balki to’liq jismoniy, ruhiy va ijtimoiy farovonlik holatidir». Biroq, bu ta’rifni populyatsion va individual miqyosda salomatlikni baholash uchun ishlatib bo’lmaydi. JSST ma’lumotlariga ko’ra, mediko-sanitar statistikada salomatlik tushunchasi ostida insonda kasalliklar va buzilishlar aniqlanmasligi, populyatsion miqyosda esa — o’lim, kasallanish va nogironlik ko’rsatkichining pasayishi jarayoni tushuniladi. P. I. Kalyu «Salomatlik tushunchasining asosiy xususiyatlari va sog’liqni saqlashni qayta tuzishning ayrim masalalari: batafsil ma’lumot» nomli ishida dunyoning turli mamlakatlarida, turli davrlarda va turli ilmiy me’yorlar tomonidan tuzilgan salomatlikning 79 ta’rifini ko’rib chiqdi. Ta’riflar orasida quyidagilar uchraydi: Sog’lik — organizmning barcha darajalarda normal faoliyat ko’rsatishi, shaxsiy yashab qolish va nasl qoldirishga imkon beradigan biologik jarayonlarning normal kechishi.

1. 
   Organizm va uning funktsiyalarining atrof muhit bilan dinamik muvozanati.
   
2. 
   Ijtimoiy faoliyatda va jamoat foydali ishlarida qatnashish, asosiy ijtimoiy funktsiyalarni to’liq bajarish qobiliyati.
   
3. 
   Kasalliklar, kasal holatlar va o’zgarishlar bo’lmasligi.
   
4. 
   Organimzning doimo o’zgarib turadigan atrof-muhit sharoitlariga moslashish qobiliyati.
   

Kalyuga ko’ra, barcha mumkin bo’lgan salomatlikning barcha tavsiflari quyidagi tushunchalarga tenglashtirilishi mumkin:

• 
  Tibbiy model — tibbiy belgilar va xususiyatlarni o’z ichiga olgan ta’riflar uchun; salomatlik kasallik va uning alomatlari yo’qligi sifatida.
  
•