Kurs ishi mavzu: Yunus Rajabiy. “Òzbek maqomlari. Shashmaqom” nota tòplamining ilmiy va amaliy ahamiyati Bajardi

O’zbek maqomlari. Shashmaqom nota to’plami
Yunus Rajabiyning, ayniqsa, oʻzbek musiqa merosini toʻplashdagi xizmatlari katta. U 1935 yildan xalq, kuy va ashulalarini notaga yoza boshlagan.
Natijada Yelena Romanovskaya va Ilyos Akbarov tuzgan "Oʻzbek xalq qoʻshiqlari" (1939) toʻplamidan Yunus Rajabiy notaga olgan 29 ta xalq musiqa namunasi urin olgan. 1955—59 yillarda Yunus Rajabiy 5 jildli "Oʻzbek xalq musiqasi" (I. A. Akbarov taxririda) to’plamini nashr ettirdi.
Unga mingga yaqin turli janrdagi oʻzbek (bir kancha tojik, uygʻur) kuy va ashulalari, Buxoro Shashmaqomi, Fargʻona — Toshkent maqom yoʻllari, katta ashulalar, 20-asr bastakorlari (Hamza, K. Jabborov, N. Hasanov, S. Kalonov, F. Sodiqov, T. Jalilov, M. Mirzayev va boshqalar)ning asarlari kiritilgan.
Bugungi kunda Yunus Rajabiy ijodiy-ijroviy an’analari uning nomi berilgan O‘zbekiston Radioqo‘mitasi huzuridagi «Maqom» ansambli, O‘zbekiston xalq hofizi Hasan Rajabiy, viloyatlarda tuzilgan maqom ansambllari faoliyatida, shuningdek, oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlari an’anaviy musiqa ijrochiligida hamda har to‘rt yilda bir marotaba o‘tkazib kelinayotgan «Maqom» ijrochilarining Respublika tanlovlarida ijodiy davom ettirilmoqda.³
Yunus Rajabiyning o’zbek an’anaviy musiqasi uchun qilgan yana bir muhim ishi bu maqom ansamblining tashkil etilishi asoschi bo’lganliklaridir. Quyida maqom ansamblining tashkil topishi va uning dastlabki tuzilishi haqida ustoz Ravshan Yunusov maqolalaridan olingan qimmatli ma’lumotlar keltirb o’tiladi.
Maqom ansambli deganda maqomlarni ijro etishga ixtisoslashgan xonanda va sozandalar guruhi ko’z oldimizda gavdalanadi. Ularning ijro dasturlaridan asosan maqomlar, shuningdek, oʻzbek bastakorlarining kuy va ashulalari, xalq musiqasi namunalari oʻrin oladi.
Yunus Rajabiy ijodiy merosining yana bir muhim qismi hisoblangan yo’nalish bu musiqashunoslik hisoblanadi. Ustoz ijodkor o’zi ijro etish, yaratish bilam bir qatorda musiqaning turli qonun qoidalari, elementar nazariyalari to’grisida o’zining fiklarini yozib qoldirgan.
Maqom ijrochiligining sir-sinoatlarini o’rgatuvchi mohir pedagog bo’lish bilan birga solfedjio, musiqa nazariyasi kabi fanlarni ham o’rgatgan.
Bu fanlar yuzasidan bir nechta kitoblar yozib, musiqashunoslik rivojiga ham o’z hissalarini qo’shgan. O’z shogirdlariga ilm berish jarayonida ham pedagogika bilan, ham ilmiy izlanishlar bilan shug’ullangan. Musiqashunos olim sifatida shakllanishida u zotning kitoblarga bo’lgan mehri beqiyos bo’lgani shubhasiz.
Ustoz ijodkorning yashab o’tgan va hozirgi kunda muzeyga aylangan uylariga tashrif buyurganimizda ustozning benihoya sheksiz ilmiy merosining guvohi bo’ldik. Eng e’tiborga molik bo’lgan qismi ustozning kutubxonalari edi. Olim sifatida qilgan ishlarining natijasi hisoblangan durdona asarlari nafaqat o’sha davr balki hozirgi kun maqom ijrochilari uchun ham muhim ahamiyatga ega bo’lgan asarlar hisoblanadi.