Kurs ishi mavzu: Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyani Rossiyada o’rganilishi (V. A. Vanger,N. N. Ladigina-Kots va boshqalar) Ilmiy rahbar 2023 mundarija

2.1 Qiyosiy psixologiyani nazariy yondashuvlar
Qattiq rasional xatti-harakat formasini o'rniga hayvonlarda instinktiv xatti harakat va individual xulq atvorni tavsiya qilishadi, biroq evolyusion rivojlanish ularda cheklangan⁴.
Rasional nazariyalarni bir necha guruhga ajratishimiz mumkin:

• 
  antromorfor yo'nalish nazariyasini ishlatish;
  
• 
  atomistik nazariyalar (tropizmlar nazariyasi, reflekslar nazariyasi);
  
• 
  determinat nazariyalar(bixeviorizm, geshtalpsixologiya)
  
• 
  tana tuzilishlari nazariyasi (Vagnerni metodologik nazariyasi,
  

Lorentsning ob'ektiv xarakat nazariyasi⁵)
Zoopsixologiyada kreatsion nazariya. Kreatsionizm ( lotin tilidan olingan . creator - yaratuvchi) – bu yo'nalish tabiiy fanlarda nomaterial dunyoviy ongni shakllantirish imkonini beradi. Dunyoni yaratilish holatini Xudo tomonidan berilgan deb e'tirof etiladi. Bu nuqtai nazardan hamma narsa Xudoning irodasiga bog'liq deb etirof etiladi. Zamonaviy olimlar ya'ni bu nuqtai nazar tarafdorlari kitoblardagi isbotdan tashqari holatlarni izlashadi. Etologiyada esa bu kam tadqiq qilingan. Biroq har doim ham bu shunday bo'lmagan. Teologik nazariyani ilmiy holatini XVII asrda yashab o'tgan R.Dekart (Rene Decartes 1596-1650) tahlil qildi. Bu nazariyaning asosida xristianlik dinidagi ruhning abadiyligi olindi. Bu g'oya Evropaning ko'p qismida etakchilik qilardi. R.Dekart tanani ruhdan ayri rivojlanishi qabul qilar edi, tafakkurni esa ruhning xususiyatlariga kiritgan edi. Ruh uchun aqliy jarayonlar kerak deb e'tirof etar edi. Ruhning rivojlanish faqat insonlarda deb aytib o'tgan. Hayvonlar uning fikriga ko'ra xissiyotsiz kimyoviy mashina sifatida talqin qilgan⁶.
Zoopsixologiyada metafizik qarashlar. Metafizik dunyoqarash teologik dunyoqarashni rivojlangan holati xisoblanadi. Yangi tarixda teologik nazariyalarni ilmiy asoslash majburiyati tug'ildi. Metafizikada kreasion hatti harakatlar mustaqil mavjudot sifatida hayvonlar tahlil qilinadi. Metafizik psixologiyaning asosiy holati oliy ongning mavjudligi deb aytib o'tiladi. Metafizika xatti-harakatlarni tahlili bilan shug'illangan. XIX asrdagi Ernest Gekkelning asarlarida zoopsixologiya va metafizika tahlil qilingan.