Kurs jumisi tema

II-BAP XALIQ ARALIQ VALYUTANIŃ DUNYA JÚZLIK EKONOMIKAǴA TÁSIRI..
2. 1 Xalıq aralıq valyuta fondına aǵza mámleketler analizi

Valyuta munasábetleri - sırtqı sawda, ekonomikalıq hám ilimiy-texnikalıq sheriklik, shet elge kredit hám de qarızlardı beriw hám alıw, valyuta hám valyuta aktivlerin satıp alıw menen baylanıslı pitimlerdi ámelge asırıwda qatnasatuǵın, valyuta menen baylanıslı munasábetler bolıp tabıladı.

Valyuta munasábetiniń ayırım elementleri - áyyemgi dáwirde - Áyyemgi Gretsiya hám Áyyemgi Rimde - qarızǵa pul tólewge berilgen tilxat hám pul almastırıw formasında payda bolǵan. Keyingi basqısh bolıp, Yapon, Antverpen hám Batıs Evropanı basqa sawda oraylarında ―veksel yarmarkaları rawajlanıwı menen júzege shıqqan. Bul dáwirde esap-kitaplardı ámelge asırıw, valyuta járdeminde ámelge asırılǵan. Feodalizm dáwirinde hám kapitalıstik islep shıǵarıw rawajlanıwda, xalıq aralıq esap-kitaplardı ámelge asırıw sisteması bankler arqalı rawajlandi. Ótken asrge kelip bolsa, xalıq aralıq munasábetler óziniń ulıwma jańa kórinisin basdan keshirdi.
Sonday etip, xalıq aralıq valyuta munasábetleri rawajlanıwı, islep shıǵarıw kúshleri rawajlanıwı, jáhán bazarı dúziliwi, xalıq aralıq miynet bólistiriwin tereńlasıwı, jáhán xojalıǵınıń strukturalıq dúzilisi hám de xojalıq munasábetleri baynanmilallasıwıniń nátiyjesi bolıp tabıladı.
Valyuta munasábetleri qatnasıwshılarına tómendegiler kiredi: mámleket (húkimet, Oraylıq hám mámleket bankleri), xalıq aralıq shólkemler, yuridikalıq shaxslar (kommerciya bankleri, kárxanalar : import hám kirip etiwshiler, birjalar ) hám fizikalıq shaxslar (brokerler, alıpsatarlar hám sayaxatshılar ).
Zamanagóy sırtqı ekonomikalıq baylanıslerde, usınıń menen birge valyuta munasábetlerinde siyasat hám ekonomika, diplomatiya hám kommerciya, sanaat hám sawda uyqaslasıp baratırǵanlıǵın baqlaw múmkin. Xalıq aralıq valyuta munasábetleriniń mámleket tárepinen qáliplestiretuǵın huqıqıy -shólkemlestirilgen forması valyuta sisteması dep ataladı. Milliy, aymaqlıq hám jáhán valyuta sistemaların ajıratıp kórsetiw múmkin.
Milliy valyuta sisteması degende málim mámleketti, basqa mámleketler menen pulli esap -kitapların ámelge asırıwda qollaytuǵın usılları, instrumentleri hám milliy shólkemleriniń ulıwma jıyındısı túsiniledi. Milliy valyuta sisteması salıstırǵanda ǵárezsiz hám iskerlik sheńberi milliy shegaralerden shıqsada, ol mámleket pul-kredit sistemasınıń strukturalıq bólegi esaplanadı. Milliy hám jáhán valyutalar sistemaları baylanısı hám rawajlanıwı, olardıń elementlerinde kórinetuǵın boladı.
Aymaqlıq valyuta sisteması - milliy hám jáhán valyuta sistemalarınıń aralıq elementi esaplanıp, ol mámleketler aymaqlıq toparı integraciyasına xızmet etedi. Buǵan mısal etip, Evropa valyuta -ekonomikalıq birlespein keltiriw múmkin.
Jáhán valyuta sisteması - bul, bólek alınǵan milliy ekonomikanı jáhán xojalıǵı menen baylaw mexanizm bolıp tabıladı.
2-keste