Kurs jumíSÍ tema: “Jáhansha” dástanınıń leksikası orínlaǵAN: Baxawatdinova. Z 5120100 – Filologiya hám tillerdi oqıtıw (qaraqalpaq filologiyası) 3-kurs studenti qabíllaǵAN: Usenova. Q nókis – 2022 Joba: Kirisiw

Til at. Adamlardıń bir-biri menen qatnas jasaytuǵın, piker alısıp óz-ara túsinisetuǵın qatnas quralı³.
Qolǵa alıp tilla altın sazımdı
Sayrarman tilimde kóbi-azımdı (238-bet).
Atı edi márt Asqar
Murtın burap, saqalın sılap: (238-bet).
Aytıwshınıń awzında,
Jigitler jandı ıshqında.(236-bet).
Qalpaǵına dal qoyǵan,
Lábine sheker, bal qoyǵan,
Barlıq jeri appaq,
Shınasha barmaq jez tırnaq,
Shash at. Adamnıń basında ósetuǵın múyez zattan ibarat hám uzın jińishke jip sıyaqlı túk.⁴
Tamaq at. Moyınnıń aldınǵı tárepi, iyektiń astı ⁵
Qara shashı órilgen,
Sulıwlıǵı sonshelli
Tamaǵınan kóringen.(243-bet)
Moynıńa soqtırdım altın tumar,
Men bolmaspan sennen hárgiz biyxabar.(239-bet).
Bel at.Arqa jawırnı menen quyımshaqtıń aralarındaǵı jińishke dene organizm bólegi.⁶
Belden ketti hal dárman(241-bet).
Kózlerini Sálimjan,
Qayta-qayta jasladı(242-bet).
Súygenimdi almasam
Qaralar bolsın júzime (243-bet).
Ayaǵında gúlli gewish,
Omırawǵa taǵilǵan(243-bet).
Eralıjan, qulaq salǵıl arzıma,
Kemlik bolǵan jaslar toldım kózime (237-bet).
Tabanını tas qaǵıp
Mańlayinı kún qaǵıp (265-bet).
Atı edi ol qızımnıń Tapaltas
Qasları kerilgen, tap saǵan uqsap (265-bet).

Tuwısqanlıq atamalar
Tuwısqanlıq atamalardıń payda bolıw dáwiri júdá áyyemgi dáwirlerge barıp taqaladı hám sol dáwirdiń jemisi sıpatında tuwısqanlar arasındaǵı qatnaslardı bildirip keledi. Solay eken, mıń jıllar dawamında qollanılıp kiyatırǵan tuwısqanlıq atamalardı qaraqalpaq tili materialları tiykarında úyreniw, olardı basqa túrkiy tillerdiń materiyalları menen salıstırıp tallaw hám lingvistikalıq kózqarastan baha beriw-qaraqalpaq til biliminiń oǵada áhmiyetli wazıypalarınan biri bolıp esaplanadı. Hár bir xalıqtıń ásirler dawamında qáliplesken tuwısqanlar arasındagı qatnastı ańlatiwshı atamaları boladı. Kópshilik ilimpazlardıń anıqlawınsha, olar kem-kem tildiń ishki imkaniyatları esabınan rawajlanıp, basqa tillerdiń tuwısqanlıq atamalarınıń tásiri nátiyjesinde ózgerislerge ushırap otırǵan. “Sálimjan” dástanındaǵı qollanılǵan tuwısqanlıq atamalardı tómendegi mısallar járdeminde qarastırıp ótsek boladı

Sózim tıńla ullı-kishi aǵalar,

Áwelin aytayın, endi toyım bar(238-bet).