Kurs jumíSÍ tema: Ájiniyaz shıǵarmalarında antonimlerdiń qollanılıwı

Tema: Ájiniyaz shıǵarmalarında antonimlerdiń qollanılıwı

Jobası:

Kirisiw......................................................................................................................4
I bap. Antonimler haqqında túsinik…………………………………………….
I.1. Antonim atlıqlar, kelbetlikler, ráwish hám feyiller...........................................9
I.2. Leksikalıq hám grammatikalıq antonimler.....................................................10
II bap. Ájiniyaz shıǵarmalarında antonimlerdiń qollanılıwı…………………
II.1. Ájiniyazdıń qosıqlarında antonimlerdiń qollanılıw ózgeshelikleri...............16
II.2. Ájiniyazdıń poemalarında antonimlerdiń qollanıluwı..................................19
Juwmaq..................................................................................................................25
Paydalanılǵan ádebiyatlar....................................................................................27
Kirisiw
Temanıń aktuallıǵı: Qaraqalpaq xalıq awızeki dóretpeleri tili xalqımızdıń danalıǵın, onıń tariyxıy rawajlanıw dáwirlerin ózinde sáwlelendiriwshi biybahа miyras esaplanadı.
Ǵárezsizlik jıllarında, ásirese búgingi kúnde jámiyetimizdiń barlıq salaları sıyaqlı ilim, bilimlendiriw, xalqımızdıń milliy ádebiyatı, milliy tilimizdiń rawajlanıwına ayrıqsha itibar qaratılmaqta. Bunıń ayqın dáliyli sıpatında Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2017-jıl 7-fevraldaǵı «Ózbekstan Respublikasın jáne de rawajlandırıw boyınsha háreketler strategiyası haqqında»ǵı PP-4947-sanlı Pármanı, sonday-aq elimiz Prezidentiniń 2017-jıl 20-aprel kúngi «Joqarı bilimlendiriw sisitemasın jáne de rawajlandırıw is-ilajları haqqında»ǵı 2909-sanlı Qararı joqarı bilimlendiriw sistemasın túpkilikli tereńlestiriw, mámleketimizdi sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıw baǵdarındaǵı tiykarǵı wazıypalarǵa say, kadrlar tayarlawdıń mazmun hám mánisin tereń qayta kórip shıǵıw, sonday-aq xalıqaralıq standartlar dárejesinde joqarı mamanlıqtaǵı qánigeler tayarlaw, tálim mazmunına, oqıtıw usıllarına túpten ózgerisler kirgiziw zárúrligin payda etti. Usı zárúrlikten kelip shıǵıp elimizde jaslar ushın kóp ǵana is-ilajlar ámelge asırılıp kelinbekte. Bunıń ushın aldı menen jaslardıń sanasında, qálbinde Watanǵa muhabbat sezimlerin payda etiw lazım. Sonlıqtan da Ózbekstan Respublikasınıń Prezidenti Sh.Mirziyoyev shıǵıp sóylewleriniń birinde «Perzentlerimizdi erkin pikirleytuǵın, zamanagóy bilim hám kásip-ónerlerdi tereń iyelegen, kúshli ómirlik tájriybege iye, haqıyqıy watan súygish insanlar etip tárbiyalaw biz ushın bárqulla áhmiyetli másele esaplanadı» – dep aytqan edi.
Házirgi qaraqalpaq tiliniń leksikalıq sistemasında seslik qurılısı boyınsha hár túrli, mánisi jaǵınan bir-birine qarama-qarsı sózlerdiń de toparı bar: uzın-kelte, arıq-semiz, uzaq-jaqın, batır-qorqaq, joqarı-tómen, dos-dushpan, keliw-ketiw, bar-joq, t.b.
Bunday seslik qurılısı boyınsha hár túrli, mánilik jaqtan bir-birine qarama-qarsı sózler antonimler dep ataladı.
Antonimler de qaraqalpaq tilinde omonim, sinonim sózler usap, tildiń leksikasında sózlerdiń belgili bir toparın qurap turadı. Sonıń menen birge omonim hám sinonimlerden túp-tamırınan basqasha. Eger omonim sózleri forması jaǵınan birdey, biraq mánisi hár qıylı (jas jigit, jas shıqtı), sinonimler aytılıwı boyınsha hár túrli mánileri birdey, bir-birine jaqın sózler bolsa (sulıw, gózzal, shıraylı), al antonimler forması boyınsha tek hár túrli bolıp ǵana qoymastan bir-birine birotala qarsı keletuǵın sózlerden ibarat. Qaraqalpaq til biliminde antonimler Esemurat Berdimuratovtıń Leksikologiya haqqındaǵı miynetlerinde hám de Sharap Xojanovtıń antonimler haqqındaǵı miynetin kórsek boladı. Bunnan basqa izertlengen miynetler joq esabı. Antonimler qaraqalpaq tilinde elede izertewdi talap etetuǵın temalardıń biri esaplanadı.