L. B. Okun Elementar bóleksheler

Neytrinolardıń oscillyaciyaları — vakuumdaǵı neytrino menen antineytrinonıń hár qıylı 
tipleriniń bir birine aylanıwı (𝜈
𝑒
, 𝜈
𝜇
, 𝜈
𝜏
, 𝜈̃
𝑒
, 𝜈̃
𝜇
, 𝜈̃
𝜏
). Neytrinolıq oscillyaciyalardıń múmkin ekenligi 
ádebiyatta 50-jıllardıń ortasınan baslap tallanıp kiyatır. Biraq eksperimentallıq izertlewlerdiń 
predmetine tek sońǵı jılları ǵana aylandı. Tezletkishlerdegi, reaktorlardaǵı hám kosmoslıq 
nurlardaǵı neytrinolardıń oscillyaciyaların izlewler házirshe usınday oscillyaciyalardıń bar 
ekenligin dálillegen joq. Neytrinolıq oscillyaciyalardıń bar ekenligine janapay argument retinde 
Quyash neytrinolarınıń baqlanatuǵın aǵısınıń kútilgen aǵıstan shama menen úsh ese kem ekenligi 
alınbaqta. Bunday jaǵdayda Quyashtan Jerge shekem jetip kelemen degenshe 𝜈
𝑒
elektronlıq 
neytrinonıń birdey muǵdardaǵı 𝜈
𝑒
, 𝜈
𝜇
, 𝜈
𝜏
neytrinolardıń aralaspasına aylanadı dep boljaydı. 

---

125 
Tómengi energiyalarda sońǵı eki neytrino "sterilizaciyalanǵan"
51
day bolıp kórinedi, atap 
aytqanda olar Quyash neytrinoları detektorlanatuǵın 
𝜈 + 𝐶𝑙 → 𝑒
−
+ 𝐴𝑟 
reakciyasın boldıra almaydı. 
Neytrinolıq oscillyaciyalardıń bar bolıwı ushın olardıń massası nolge teń bolmawı kerek (biraq 
bul shárt jetkilikli emes). 
B.M.Pontekorvonıń eń dáslepki (pionerlik) jumısınan derlik 30 jıldan keyin neytrinolıq 
oscillyaciyalarǵa baǵıshlanǵan áhmiyetli jumıstı S.P.Miхeev penen A.YU.Smirnovlar baspadan 
shıǵardı. Olar tıǵızlıǵı ástelik penen ózgeretuǵın zatta (atap aytqanda, Quyashta) principinde is 
júzinde elektronlıq neytrinolardıń myuonlıq hám tau-neytrinolarǵa tolıq ótiwiniń múmkin 
ekenligin kórsetti. Bul effekt 𝜈
𝑒
niń elektrondaǵı shashırawınıń kese-kesiminiń 𝜈
𝜇
, 𝜈
𝜏
lerdiń 
shashırawınıń kese-kesiminen ózgeshe ekenligi menen baylanıslı. Usınıń nátiyjesinde zattıń bazı 
bir tıǵızlıǵında 𝜈
𝑒
menen 𝜈
𝜇
diń (yamasa 𝜈
𝑒
menen 𝜈
𝜏
dıń) qáddileriniń kesilisiwiniń orın alıwı hám 
usınıń nátiyjesinde elektronlıq neytrinonıń myuonlıq neytrinoǵa (yamasa tau-neytrinoǵa) 
intensivli túrde ótiwi múmkin. Bunday ótiwdiń rezonanslıq хarakterge iye bolıwı kerek, ótiw tek 
neytrinonıń energiyasınıń bazı bir intervalında ǵana júzege keledi.