Лаборатория иши №1

Tajriba utkazish uchun kerakli buyumlar, jihozlar va reaktivlar 
1.Laboratoriya qurilmasi. 
2. Temir katolizatori. 
3. Ammiak gazi. 
4. Natriy ishqori eritmasi, 0,5N. 
5. Erlenmeyyer kolbasi. 
6. metil qizil indikatori. 
Ishni bajarish tartibi: 
Kontakt (tutashuv) qurilmasi ichiga katalizator to‘ldirilgan kvars quvurga (9) 
o‘rnatilgan, elektr isitkichli, vertikal joylashgan, kvarsdan tayyorlangan pech (8) 
dan iborat. 
220 ~

---

13 
Qurilmani elektr bilan isitish, elektr tarmog‘iga ulangan laboratoriya 
avtotransformatori (13) va ampermetr (14) yordamida boshqariladi. Tutashuv 
qurilmasidagi harorat ermopara (11) yordamida o‘lchanadi va ko‘rsatuvchi 
millivoltmetr yordamida nazorat qilinadi. 
Kvars qurvurchasiga 
(9) 
temir 
oksididan tayyorlangan 
katalizator 
joylashtiriladi va gaz aralashmasi (NH
3
+O
2
) tutashuv chegarasiga yuqoridan pastga 
qarab beriladi. Hosil bo‘lgan mahsulot qurilma ostidagi oksidlovchi - gaz yig‘uvchi 
idish (12) ga o‘tadi. 
Ammiak va havodan iborat bo‘lgan gaz aralashmasi quyidagicha tayyorlanadi: 
Ammiak ballon (4) dan simobli reometr (5) orqali aralashtirgich (6) ga 
uzatiladi. Havo aralashtirgich (6) ga gazometr (2) dan reometr (3) orqali uzatiladi. 
Gazometrdagi bosim yuqoriga joylashgan bosim baki (1) dan tushayotgan suv 
yordamida hosil qilinadi. 
Ammiak va havodan iborat gaz aralashmasi aralashtirgich (6) dan va bufer 
idishi (7) dan o‘tib, tutashuv qurilmasiga uzatiladi. Azot oksidlarini yuttirish uchun 
gaz tutashuv qurilmasidan chiqib, oksidlovchi idish orqali o‘tib, ikkita ketma-ket 
ulangan, suv tuldirilgan absorbsiya kollonasi (15) ga keladi. Absorbsiyaga 
uchramagan gaz qoldiqlari atmosferaga chiqarib tashlanadi. 
Tajriba o‘tkazish uchun lozim bo‘lgan 8-9 % ammiakli havo aralashmasi 
tayyorlash uchun oldindan graduirovka qilingan reometr (3) va (5) ular o‘rnatilgan. 
Gaz aralashmasining umumiy hajmiy tezligi 200-600 sm
3
/min ga teng bo‘lish 
kerak. 
Gaz aralashmasi kerakli haroratgacha qizdirilgan tutashuv qurilmasiga ma’lum 
hajmiy tezlikda yuboriladi. Tajriba o‘tkazilayotgan davrda tutashuv qurilmasidagi 
harorat va gaz oqish tezligini o‘zgartirmay bir xil ushlash zarur. Ammiakni 
yuborish to‘xtatilgandan so‘ng, butun tizimni azot yoki havo bilan yuvish lozim. 
Tajribalar natijasida olingan xulosalardan ammiakning oksidlanishini 
haroratga yoki tutashuv vaqtiga bog‘likligini ko‘rsatuvchi grafiklar chiziladi va 
optimal sharoitlari aniqlanadi. 
Nitrat kislota hosil bo‘lishining darajasini reaksiyaga kirishayotgan dastlabki 
ammiak miqdoridan va hosil bo‘lgan nitrat kislotasini NaOH bilan titrlab 
aniqlanadi. 
100
.
.
.
.
3
3


NH
экв
гр
HNO
экв
гр

Bu yerda: gr.ekv. НNО
3
-0,0005f , 
0,5 N NаОН ning titrlash uchun sarflangan miqdori. 
f- NаОН ning normalligini to‘g‘irlash koeffitsenti-faktor. 

---

14 
22400
/
.
.
3
3
3
NH
NH
Y
Y
NH
экв
гр
