Landsberg Optika pdf

E_m — E_n==tiw_mn = 2h(o.
1/3 yu₀ chastotali chiziqka esa atomning uch foton yutib oʻtishi toʻgʻri keladi va hokazo. Tavsiflab oʻtalgan hodisaning koʻp fotonli yutilish deb atalishi bu gaplardan tushunarli boʻladi.
Koʻp fotonli yutilishni M. Geppert-Mayer 1931 yilda nazariy ravishda oldindan aytgan, lekin u faqat 1962 yilda (Qayzer va Garret) yevropiy bilan aktivlangan CaF₂ kristaliga yoqut lazeri nuri tushirilganda eksperimental ravishda aniqlangan. Bundan keyingi tadqiqotlarda koʻp fotonli yutilish metallar bugʻida, organik boʻyoqlar eritmalarida, yarim oʻtkazgichlarda, organik va noorganik kristallarda hamda gazlarda batafsiya oʻrganilgan.
Koʻp fotonli yutilish juda xilma-xil namoyon boʻlishi mumkin. Masalan, moddaga tarkibida ©_x va ©₂ chastotali spektral komponentlari boʻlgas yorugʻʼlik yogʻdirilsa, u holda ©_g + ©₂ = yu_sh„ shart bajarilganda ikkita ha₁ va hox, foton yutilishi mumkin. Koʻp foton yutilishi natijasida optik elektron atomdan ajralib ketaʼoladi (koʻp fotonli ionlanish G. S. Voronov, N. B. Delone, 1965 y.) Masalan, neodim lazeri (X = 1,06 mkm) nurlanishining 21 fotoni yutilishi oqibatida geliy atomi (ionlanish potensiali 24,58 eV) ionlangan. Bunday tajribalarda quvvatli lazerlarning impulsiv fokuslangan nurlanishi qoʻllaniladi, yoritilganlik 10⁹—10¹³ Vt/sm^a qiymatlarga erishadi, elektr maydonining kuchlanganligi esa 10®— —10® Vʼsm boʻladi.

1 Planetalararo fazo vakuumga eng yaqin keladi deb hisoblanishi mumkin. Astrofizika ma’luotlariga ko‘ra, planetalararo fazodagi moddaning o‘rtacha zichligi — 1 sm³ ga 1 atom chamasida, vaholanki eng yaxshi vakuum asboblarida zichlik 1 sm³ ga 10⁴ atomdan kam emas (odatda ancha katta).

2 Reley bunday deb yozadi: «Men Maksvell (Zelmeyerdan oldin) anomal dispersiya problemasini tekshirganini keyinroq bildim. Maksvell topgan natijalar 21.1. 1869 y. ga oid matematikadan imtihon savollarida bor (Cambrige Calendar, 1869 y.). Bu imtihon savolida yopishqoqlikni hisobga oluvchi hadlar bor, bu hadlarni keyinchalik Gelmgols kiritgan (Rayleigh, Sci, Papers, v IV, r .413).

3Bunday bo‘lganining sababi shundaki, atomni garmonik ossillyatorlar to‘plami deb xisoblaganda atom bilan yorug‘lik to‘lqini o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirni tajribaga yaxshi muvofiq keladigan ravishda e’tiborga olish mumkin; garmonik ossillyatorning klassik va kvant nazariyalari bir xil natija beradi.

4 Табиий актив моддаларда ёруғлик қутбланиши текислигининг бурнлиш ҳодисаси бундан истиснодир (XXX бобга таққосланг).