Lavrov vitaliy alekseyevich mamatmusayev toxir shaydulovich
Download 2.05 Mb. Pdf ko'rish
|
O‘RTA OSIYO SHAHARSOZLIK MADANIYATI
|
166 XOTIMA O„rta Osiyo shaharsozlik madaniyati, shu jumladan O„zbekiston hududlarida jahon tamaddunidan guvohlik beruvchi, tarixning turli davrlariga mansub madaniy meros obyektlari: arxeologik yodgorliklar qadimiy shaharlar, qal‟alar qoldiqlari, ajdodlar bunyod etgan obidalar, tarixiy-me‟moriy imoratlar madrasalar, masjidlar, arklar, o„tmishning noyob namunalaridandir. Bugungi kunda Madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish Bosh ilmiy ishlab chiqarish boshqarmasining ro„yhatidagi mamlakatimizda mavjud 11 mingdan oshiq madaniy meros obyektlarining 3000 dan ko„prog„ini qadimiy shaharlar, qal‟alar tashkil etadi. Ularni tarixiy jihatdan ikki guruhga bo„lish mumkin. Shaharsozlik obyektlarining birinchi guruhi Tuproqqal‟a, Boykent, Varaxsha, Qanqa, Shohruxiya, Fayoztepa, Kampirtepa, Ko„ktepa, Mizdakxon kabi nihoyatda qadimiy, lekin hayot so„ngan, endilikda arxeologik manba sifatida o„rganilayotgan tarixiy qal‟alardan iborat. Ikkinchi guruhga esa Samarqand, Buxoro, Xiva, Xazorasp, Shahrisabz, Nurota, Termiz, Marg„ilon, Toshkent kabi shaharsozlik hayoti bir yerda kechgan, bugungi kunda ham dunyoga dong taratgan ham qadimiy, ham zamonaviy shaharlar kiradi. Bu madaniy meros obyektlari mamlakatimiz mustaqillikka erishganidan keyin arxeologik va tarixiy jihatdan xalqaro miqyosda tadqiq etilmoqda. Ularning insoniyat tarixidagi o„rniga haqqoniy baho berilmoqda. Mustaqillik davrida amalga oshirilgan ulug„ ishlardan biri respublikamizda 8 ta shaharning bir necha ming yillik to„ylari bo„ldi. Ushbu yubileylar xalqaro miqyosda YUNESKO tashkiloti bilan hamkorlikda nishonlandi. Bu mamlakatimizning xalqaro doiradagi e‟tirofi edi. Afrosiyob arki va shahristoni ostidagi ilk madaniy qatlamdan topilgan ashyolar Samarqandning yoshi 2750 yilga teng ekanligini isbotladi. Bu uni qit‟amizning eng keksa shaharlaridan biriga aylantirdi. Qarshi shahri yaqinidagi Yerqo„rg„on xarobalaridan arxeologlar 2700 yillik tarix izlarini aniqladilar. Bu Qarshi shahri 2700 yilga teng degan xulosani beradi. Buxoro viloyatida 3-4 ming yillik tarix izlari mavjud. Bu yerlarda qadim 167 davrlardan Boykent, Varaxsha, Domush, Vardona kabi qal‟alar qad rostlagan. Ana shular orasida Buxoro eng qadimiysi hisoblanadi. Bu shaharning yoshi 2500 yil deb belgilanganida va to„yi nishonlanganida ana shu tarix e‟tirof etildi. Marg„ilonda uzoq yillar davomida olib borilgan arxeologik qazishmalar natijasida shahar ostida 30 gektarlik qadimiy qal‟a vayronalari topildi. Undan chiqqan ashyolar shahar yoshini 2000 yil deb belgilashga asos bo„ldi. Bulardan tashqari, Shahrisabz shahrining 2700 yillik, Xiva, Termiz shaharlarining 2500 yillik, Toshkent shahrining 2200 yillik to„ylari insoniyat qadimiy madaniy merosining bayramlariga aylandi. Bularning hammasi istiqlol hamda mamlakatimiz rahbarining sa‟y-harakati tufayli tariximiz sahifalariga shonli sanalar sifatida muhrlandi, shuningdek O„zbekistonning boy shaharsozlik madaniy merosining dunyo miqyosidagi e‟tirofi hisoblanadi. |
