Лекциялар курси тошкент-2018

13.2 Раҳбарлик услуби тушунчаси
Бошқарув услуби - бу маълум бир раҳбарнинг бошқарув жараёнида
қўлловчи ўзига хос ва ўзгармас усул ва ҳаракатлари йиғиндисидир.

---

86
Мутлақо ўхшаш кишилар бўлмагани каби вазифалар кўплиги
сабабли мутлақо бир хил бошқарув услуби ҳам бўлмайди. Раҳбар фақат
ўзига хос хусусият ва сифатлар воситасида фақат ўзига хос, мансуб
услубда иш юритади. Бу маънода услуб раҳбарни шахс сифатидаги
хусусиятларини, балки фаолияти хусусиятларини ифодалайди. Кишиларни
бошқарар экан, раҳбар жамоанинг натижавий мақсадини кўра билади ва
уни шу мақсад сари йўналтиради. Раҳбар ишнинг моҳиятига тушунган ва
уни чуқур ўрганган ҳолда мутахассислар фаолиятини моҳирона
бирлаштириш ва йуналтириши керак.
Замонавий услуб жамоанинг ҳар бир аъзоси олдига катта талаб
қўяди, ва шу билан бирга ўз-ўзидан мамнун бўлиш, маъмуриятчилик,
расмиятчиликни 
инкор 
қилади. Услуб 
ижтимоий 
ривожланиш
қонунларини, ишлаб чиқаришни бошқариш тамойил ва усулларини
билиши асосида шаклланади ва бошқарув малакаси йиғиндиси кишиларни
ташкил этиш кўникмаси, шунингдек, шахсий тартиблилик билан
ҳарактерланади. Ва, ниҳоят, услуб бошқарув ходимларининг руҳий ва
психологик хусусиятлари, кучли ирода, қатъийлик, ва қўрқмаслик, бошқа
кишилар фаолиятини йуналтира олиш кабиларни қамраб олади. Бундан
ташқари раҳбар тасаввур этиш, аниқ фикр юритиш, қайишқоқлик, илмий
фикрни тушуна олиш ва етказа олиш қобилиятига эга бўлиши керак.
Раҳбар менежмент, иқтисодиёт ва молия, ҳуқуқ, социология ва
педагогика асосларини билиши лозим. Бу фанлар бутун менежментга
илмий қарашлар тизимини яратиш имконини беради. Бошқарув фақат
илмий билимларига эга бўлишни эмас, балки бошқариш снъатини
билишни ҳам талаб қилади. Бошқарув ташкил этиш билан шуғулланувчи
аввало ўз-ўзини тарбиялай олиши, ўзини бошқара олиши зарур. Бунинг
учун у доимо ва мунтазам ўзини-ўзи тарбиялаши керак. Раҳбар услуби
эшитиш ва уқиш, сўзлаш ва ёзиш, яъни ахборотни қабул қилиш ва уни
бошқаларга узатиш малакасида ифодаланади. Раҳбар учун зарур бўлган
сифатлар жумласига унинг ташкилотчилик қобилияти, иш қобилияти,
кучи, ҳушмуомалалиги, иродалилиги киради.
Обрўга эга бўлмай муваффақиятли раҳбарлик қилиш мумкин эмас,
лекин обрўга куч билан эмас, иш билан, қандай ишлашни ўз мисолида
кўрсатиш билан, уни қандай бажариш ҳақида сўзлаш билан, фақат
талабчанлик ва қатъийлик билан эмас, билим ва кўникма орқали эришиш
мумкин. Бошқарув санъатига эга бўлмаган раҳбар қабул қилинган
қарорлар самарали бўлишини таъминлай олмайди. Лекин инсон раҳбар
бўлиб туғилмайди, балки иш жараёнида шаклланади.