Lingvist oxirgi shakl 1-son indd

146

---

ISSN 2181-922X 147—152
O‘zbek tilshunosligida sud terminologiyasi
Xusan Minavarov
1
Abstrakt
Zamonaviy tilshunoslik har bir sohaning leksik hamda termi-
nologik jihatdan chuqur o‘rganishni talab qilmoqda. O‘zbek tilshunos-
ligida sud tizimi terminollogiyasining ham o‘z rivojlanish tarixi mavjud 
bo‘lib, leksik birlik hamda terminlarining qo‘llanilishi jihatdan shakllanishi 
bosqichlari mavjud. Sud jarayonida mavjud terminlarning ingliz tilshunos-
ligi sud tizimida qo‘llaniliyotgan leksik birliklar o‘rtasidagi funksional-se-
mantik jihatdan o‘rganishga taqazo etmoqda.
Kalit so‘zlar: yurislingvistika, fuqaro, huquq, sud, sud-tergov.
Jahon tilshunosligida yuridik til, uning leksikasi va termi-
nologiyasi muammolarini o‘rganishga, yuridik tilni sistema sifatida 
takomillashtirishning ilmiy asoslarini ishlab chiqishga katta ehtiy-
oj sezilmoqda. Dunyo ilm-fanida sotsiolingvistika, etnolingvistika, 
kognitiv lingvistika, neyrolingvistika, kompyuter lingvistikasi kabi 
oraliq lingvistik sohalar yuzaga keldi. Ular qatorida qonunlar tilini 
o‘rganuvchi yurislingvistika sohasining paydo bo‘lishi sud nutqining 
lingvistik xususiyatlarini aniqlashni, ilmiy-nazariy jihatdan chuqur 
o‘rganishni taqozo qilmoqda.
Dunyo tilshunosligida ilm-fanning fanlararo integratsiya-
si doirasida rivojlanayotganligidan kelib chiqqan holda yuridik til-
ni takomillashtirishning ilmiy asoslarini ishlab chiqish, yuridik til, 
qonunchilik uslubiyati, yuridik terminlarni ilmiy jihatdan o‘rgan-
ishga e’tibor ortib bormoqda. Bu ham aynan sud nutqi leksikasini 
- uni tashkil qiluvchi birliklarning tabiati, ma’no guruhlari va ular 
orasidagi semantik munosabatlarni mukammal o‘rganish lozimligini 
ko‘rsatmoqda. Sud tizimi terminologiyasini unifikatsiyalash va stan-
dartlashtirish yuzasidan ilmiy- amaliy xulosalar berish, sud nutqida-
gi muammolarni aniqlash va ularni bartaraf etish dolzarb mas-
alalardan hisoblanadi. Mamlakatimizda demokratik huquqiy davlat 
barpo etish va fuqarolik jamiyatini shakllantirish sari dadil qadam-
1
Minavarov Xusan –  
Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va 
adabiyoti universiteti tayanch doktaranti.