Lingvist oxirgi shakl 1-son indd

Zarina Muzaffarova
Milliy ruhiyat ifodasida metaforaning o‘rni......................................................................131
Umida Jalilova
The role of linguoculture in the linguistic studies.............................................................138
Xusan Minavarov 
O‘zbek tilshunosligida sud terminologiyasi......................................................................147
Aziza Rahmonova 
Sun’iy intellektni takomillashtirishda parallel korpusning o‘rni............................153
Munisa Abduazizova
Frazemalarni etilomologik asosiga ko‘ra tasniflash masalasi va ularning
shakllanish omillari....................................................................................................................163

---

ISSN 2181-922X 4—15
LINGVISTIKA 
“Devonu lug‘otit turk”da taom tayyorlash uchun 
zarur buyumlar nomlarini ifodalovchi 
leksik birliklar xususida
Hamidulla Dadaboyev
1
Abstrakt
“Devonu lug‘otit turk” so‘z boyligida Qorahoniylar davlatida hayot 
kechirgan turfa turkiy urug‘lar jonli so‘zlashuv nutqi hamda ilk eski turkiy 
adabiy tilda qo‘llanishda bo‘lgan maishiy leksikaga salmoqli o‘rin ajratilgan.
Ushbu maqolada qardosh turkiy tillar maishiy leksikasining mavzuiy 
guruhlaridan ovqat tayyorlash jarayonida qo‘llanadigan uy-ro‘zg‘or 
buyumlari nomlarini anglatuvchi so‘zlarning shakllanish va rivojlanish 
bosqichlarini belgilashda Mahmud Koshg‘ariyning buyuk dahosi tufayli 
yuzaga chiqqan qomusiy asarning o‘rniga diqqat qaratilgan.
Kalit so‘zlar: mikroguruh, sinonim, ko‘chma ma’no, shakldosh, jonli 
so‘zlashuv tili, sintagmatik munosabat, qardosh turkiy tillar.
Kirish
Mahmud Koshg‘ariy lug‘atida izohlangan uy-ro‘zg‘or 
buyumlari nomlarini ifodalovchi so‘zlarning soni salmoqli bo‘lib, ular 
187 tani tashkil qiladi. Bu leksik-semantik guruhni shakillantiruvchi 
leksemalarni ikki, ya’ni: a) oshxona anjomlari va b) uy-ro‘zg‘or 
buyumlari nomlarini anglatuvchi mavzu guruhchalarga bo‘lib tahlil 
qilish maqsadga muvofiq. Shu nuqtai nazardan, “Devon”da aksini 
topgan taom tayyorlash jarayonida xizmat qiladigan oshxona 
anjomlari nomlarini ifodalovchi so‘zlar tahlilini amaliga oshirish 
ajdodlar tilida ishlatilgan leksik boylikning tadrijiy taraqqiyotini 
belgilashga xizmat qiladi. 
Asosiy qism 
Oshxona buyumlari ichida muayyan taom turini tayyorlash 
jarayonida zarur hisoblangan narsa-buyumlar nomlarini anglatuvchi 
maishiy leksika elementlari ham “Devon” so‘z boyligidan o‘rin 
1Dadaboyev Hamidulla Aripovich – filologiya fanlari doktori, Alisher Navoiy nomi-
dagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti