{Лингвистика тарийхы} п1нини4 18мийети 81м 7азыйпалары

§ 39. İVAN İVANOVİCh MEShANİNOV 
İ. İ. Meshaninov (1883-1967) kórnekli tilshi, arxeolog. Ol 1907-jılı 
Peterburg universititetiniń yuridika fakulteti, 1910-jılı Peterburg arxeologiya 
institutın pitkergen. N. Ya. Marrdıń keńesi menen 1919-jılı Peterburg 
universitetiniń shıǵıstanıw fakultetinde erkin tıńlawshı sıpatında oqıǵan, gruzin 

---

- 111 - 
hám xald (urartu) tilleri boyınsha lektsiyalar tıńlaǵan. 1922-jıldan baslap 
xaldttanıw boyınsha ózi de lektsiyalar oqıydı, usı taraw boyınsha qánige bolıp 
qáliplesedi. 1926-jılı dotsent, 1930-jılı Leningradtaǵı shıǵıstanıw institutınıń 
professorı bolıp saylandı. Ol 1932-jılı İlimler Akademiyasınıń haqıyqıy aǵzası 
bolıp saylanǵan. 1933-1937-jılları İlimler Akademiyasınıń antropologiya, 
arxeologiya hám etnografiya institutı direktorı, 1933-1950-jılları İlimler 
Akademiyasınıń oylaw hám til institutınıń direktorı, 1934-1950-jılları İlimler 
Akademiyası til hám ádebiyat bóliminiń akadem-sekretarı jumıslarında islegen. 
Milliy Respublikalar ushın tilshi kadrlar tayarlaw jumıslarına tikkeley basshılıq 
etedi. 
İ. İ. Meshaninovtıń ilimiy-dóretiwshilik xızmetin shártli túrde úsh basqıshqa 
bóliwge boladı:
1-basqısh. XX ásirdiń 20-jılları ol tiykarınan arxeologiyalıq izertlew 
jumısları, N. Ya. Marrdıń «Yafetikalıq teoriyası» tásirinde xald tilin úyreniw, 
izertlew máseleleri menen shuǵıllandı.
2-basqısh. 30-40-jılları Meshaninov ulıwma til biliminiń teoriyalıq 
máseleleri menen shuǵıllana baslaydı.Onı tillerdiń sintaksislik tipologiyası 
máseleleri qızıqsındıradı. 
3-basqısh. 1950-jılı «Pravda» gazetasında kóterilgen lingvistikalıq 
diskussiyadan soń İ. Meshaninov óziniń til bilimi problemalarına kóz-qarasın 
qayta qarap shıǵadı. Endi ol sinxroniyalıq aspektte til tiplerin morfologiya-
sintaksislik izertlew máseleleri menen shuǵıllana baslaydı. 
Onıń 250 den aslam ilimiy miynetleri járiyalanǵan. Olardıń ayırımları 
tómendegiler: Xaldtanıw «(1927)», «Til haqqında jańa táliymat. Stadiyalı 
tipologiya» (1936), «Ulıwma til bilimi», (1940), «Gáp aǵzaları hám sóz 
shaqapları» (1945), «Gáptiń qurılısı» (1963) h.t.b.