{Лингвистика тарийхы} п1нини4 18мийети 81м 7азыйпалары

§ 40. LEV VLADİMİROVİCh ShERBA 
Lev 
Vladimirovich 
Sherba 
(1880-1944) 
original 
lingvistikalıq 
kontseptsiyanıń tiykarın salıwshı, talantlı orıs tilshileriniń biri boldı. Ol óziniń 
miynetlerinde Boduen-de-Kurteneniń shákirti ekenligin kóp mártebe tilge aladı. 
Onıń pedagogikalıq hám ilimiy xızmeti Sankt-Peterburg universiteti menen 
baylanıslı. 
Ol 
1898-jılı 
Kievte 
gimnaziyanı 
tamamlaǵannan 
soń 
Peterburg 
universitetiniń tariyx-filologiya fakultetine oqıwǵa qabıllandı. Bul jerde ol óziniń 
ilimiy kóz-qaraslarınıń qáliplesiwine úlken tásir jasaǵan Boduen de Kurteneniń 
lektsiyaların tıńlaydı. 1906-1909-jılları L.V Sherba Germaniya hám 
İtaliyada ilimiy saparda boladı. Bul ilimiy saparda toplaǵan materialları tiykarında 
eki dissertatsiya tayarlaydı:- «Orıs tilindegi dawıslılardıń sapalıq hám sanlıq 
qatnası» degen temada 1912-jılı magistrlik dissertatsiya qorǵaydı. 1915-jılı 
«Shıǵıs lujits sóylemi» degen temada doktorlıq dissertatsiya qorǵaydı. 

---

- 112 - 
L. V. Sherba izertlew jumısları tematikasınıń, ilimiy diapazonınıń keńligi 
menen ajıralıp turadı. Ol morfologiyanıń ulıwma máseleleri, leksika, ásirese 
leksikalıq hám grammatikalıq kategoriyalardıń óz-ara qatnası, sóz jasalıw, 
fonetika hám fonologiya, sintaksis hám leksikografiya máseleleri boyınsha ilimiy 
miynetler dóretti. Ol tilge sistema sıpatında qatnas jasaydı. Ol óziniń 1928-jılı 
járiyalanǵan «Orıs tilindegi sóz shaqapları haqqında» miynetinde leksika hám 
grammatika máselelerin usı baǵdarda izertleydi. Sózdiń leksikalıq hám 
grammatikalıq mánilerin anıqlaydı. Usınday ulıwmalastırıwlar tiykarında sózlerdiń 
leksika-grammatikalıq toparları tuwralı táliymatın dóretedi. Bul táliymatı boyınsha 
sózler tómendegi toparlarǵa bólinedi: a) sóz jasalıw tártibi; b) forma jasalıw 
tártibi; v) aktiv hám passiv sintaksis; g) fonetika; d) leksikalıq hám 
grammatikalıq kategoriyalar. 
Sintaksis tarawında L. V. Sherba sintagma teoriyasın usındı. 
Ol til sisteması, tillik materiallar hám sóylew háreketin bir-birinen ajıratıp 
qaraydı. Onıń bul tuwralı pikirleri 1931-jılı járiyalanǵan «Til qubılıslarınıń úsh 
aspekti hám til bilimindegi eksperiment haqqında» miynetinde bildirildi. 
Boduen de Kurteneniń dástúrlerin dawam ettirip L.V.Sherba házirgi janlı 
tiller hám onıń sóylemlerin izertlewdiń áhmiyetin kórsetedi. 
Praga lingvistikalıq dógereginiń kontseptsiyasında fonetika hám fonologiya 
óz-aldına qaralǵan edi. L.V.Sherba til hám sóylew bular bir-birinen ajıratıp 
qarawǵa bolmaytuǵın bir qubılıstıń eki aspekti ekenligin anıqlaydı.
Til biliminde fonologiya tarawında bir-birinen ayırım ózgesheliklerine iye 
eki fonologiyalıq dógerek qáliplesti. Birinshisi, Moskva fonologiyalıq dógeregi, 
onıń wákilleri –R.İ.Avanesov, P.S.Kuznetsov, A.A.Reformatskiyler boldı. 
Ekinshisi Leningrad fonologiyalıq dógeregi, onıń wákilleri – S.İ.Bernshteyn, 
L.R.Zinderler edi.