{Лингвистика тарийхы} п1нини4 18мийети 81м 7азыйпалары

Fridrix fon Shlegel (1772-1829) lingvistikalıq komparativistikanıń baslawshılarınıń biri boldı. Dáslep ol leski grek ádebiyatı, filosofiyası, eski grek tilin úyrendi. Romantizm aǵımınıń Yen mektebiniń qáliplesiwine úlesin qostı. Bul mektep wákilleri eski dáwirdegi mádeniyat hám tildi romantizm ruwxında úyreniwge umtıldı. Jaslıq jıllarında tildiń sóylew barısında kem-kem jetilisip tábiyiy túrde payda bolǵan degen pikirdi bildirse, ómiriniń sońǵı jılları til quday
tárepinen dóretilgen degen pikirde boldı. Diniy sezimlerge beriliwine baylanıslı ideal túrindegi gózzallıq, dinniń mánisin İndiya mádeniyatı hám áyyemgi hind tiline baylanıstıradı. Onıń 1808-jılı keń tanımalıqqa iye bolǵan «Hindlerdiń danalıǵı hám tili tuwralı» miynetinde hind-evropa tilleriniń payda bolıw hám qáliplesiwiniń basqıshların úyreniwge umtıldı. Fridrix Shlegeldiń pikirinshe,
«sanskrit-bul tiykarǵı derek, ata til (prayazık), onnan basqa hind-evropa tilleri payda boldı hám rawajlandı»,- degen ideyanı bildiredi. F. Shlegel sanskrit tili menen grek, latın, parsı hám german tilleri tek sózlik quramı jaǵınan emes, al grammatikalıq qurılısı jaǵınan da tuwısqan ekenligin bay tillik materiallar menen anıqlaydı. Fridrix Shlegel til biliminde birinshi bolıp «hind-german tilleri hám salıstırmalı grammatika» degen termindi qollanadı. Sońıń ala bul terminniń sinonimi retinde «hind-evropa tilleri» termini qáliplesti.
Fridrix Shlegel dúnya tilleriniń birinshi tipologiyalıq klassifikatsiyasın islep shıqtı. Sanskrit, grek, latın tilleriniń materialları tiykarında flektiv tiller túsinigin kirgizdi. Onıń jigit aǵası, Avgust Vilgelm fon Shlegel (1767-1845) óziniń roman, german hám hind filologiyasına baylanıslı izertlewleri menen til biliminde iz qaldırdı. Ol tillik qubılıslardıń tábiyatınıń tariyxın úyreniwge qızıǵıwshılıǵı menen ajıralıp turadı. Ol flektiv tillerge keń túrde sıpatlama beredi. Flektiv hám affiksli tillerden basqa túbir tillerdiń bar ekenligin kórsetedi. Ol til bilimine sintetizm hám analitizm terminlerin alıp keldi. Onıń pikirinshe, hár qıylı tillerdiń biri-birine tásir etiwi nátiyjesinde, Evropa xalıqlarınıń tilleri analitikalıq tipke qaray rawajlanbaqta. 1818-1819-jılları Bonn universitetinde orta ásirlerde jazılǵan nemis tekstleri boyınsha lektsiyalar okıw barısında nemis tiliniń tariyxıy grammatikasın dóretiwdi usınıs etedi. Joqarıda kórsetilgen ilim-izertlew jumıslarınıń bárinde de tilge tariyxıy qatnas jasawdıń zárúrligi tiykarlandı, tillerdi salıstırmalı úyreniw til biliminde salıstırmalı-tariyxıy metodtıń lingvistikalıq izertlewlerdiń jańa usılı sıpatında qáliplesiwine jaǵday jaratıp berdi.