Логистика

Xalqaro transport tizimi (XTT) transport vositasining barcha umumiy 
xususiyatlarini meros qilib oladi, ammo u quyidagi xususiyatga ega - agar ushbu 
tizimda amalga oshiriladigan transport bir mamlakatdan tashqariga tarqalsa, transport 
vositasini xalqaro deb atash mumkin. 
Buni xalqaro transport tizimining ta’rifida quyidagicha ko‘rsatish tavsiya etiladi:
XTT-bu ikki yoki undan ortiq mamlakatlarning aloqa yo‘llarida texnik vositalar, 
xodimlar, transportni boshqarish tizimlari, iqtisodiyot va aholining yagona texnologik 
va tijorat-huquqiy makonda tashishga bo‘lgan ehtiyojini qondirish uchun ular orqali 
aylanib yuradigan tovarlar, yo‘lovchilar va transport vositalarining to‘plamidir. 
Shunga ko‘ra, XTT kosmik, Sayyora (global), qit’alararo va kontinental bo‘lishi 
mumkin. Transport turlari bo‘yicha ular bir turdagi (dengiz, daryo, avtomobil, temir 
yo‘l, havo) yoki aralash bo‘lishi mumkin. 

---

216 
XTTda yagona texnologik va tijorat-huquqiy makonni tashkil etish katta 
ahamiyatga ega, chunki turli mamlakatlarning infratuzilmasi, transport vositalari va 
qonunchiligining texnik xususiyatlarida ba’zi farqlarga ega. 
Yagona tijorat-huquqiy makonni tashkil etish mamlakatlarning xalqaro 
tashkilotlar orqali yagona transport makonini shakllantirishning xalqaro huquqiy va 
tijorat asoslarini yaratish, mamlakatlar o‘rtasidagi ikki tomonlama hamda ko‘p 
tomonlama munosabatlarda transportda tijorat-huquqiy munosabatlar sohasidagi 
milliy qonunchilikni uyg‘unlashtirish sohasidagi o‘zaro aloqalarini nazarda tutadi. 
Asosan, ushbu faoliyat xalqaro tijorat va huquqiy asoslarni yaratishga qaratilgan: 
- transchegaraviy transport infratuzilmasining ishlashi; 
- xalqaro transport bozori subyektlari o‘rtasidagi munosabatlar; 
- transchegaraviy transportni tashkil etish. Ko‘pgina hollarda (ikki tomonlama 
va ko‘p tomonlama kelishuvlardan tashqari) ushbu faoliyat BMT va uning bo‘linmalari 
homiyligida amalga oshiriladi. 
Yevropada ushbu sohada eng muhim tashkilotlar Birlashgan millatlar 
Tashkilotining Yevropa iqtisodiy komissiyasi (UNEC), shuningdek transport 
vazirlarining Yevropa konferentsiyasi (TVYK) hisoblanadi. Transchegaraviy transport 
infratuzilmasining ishlashi uchun xalqaro tijorat va huquqiy asoslarni yaratish bo‘yicha 
xalqaro faoliyatning namunasi Yevropa xalqaro transport koridorlarini shakllantirish 
bo‘yicha 9-Krit konferentsiyasida qabul qilingan BMT UNEC va TVYK qo‘shma 
qarorlarining hujjatlari, shuningdek ularni rivojlantirish hujjatlari bo‘lishi mumkin.