Логистика

 
 
Rivojlangan mamlakatlarda 
logistika kompaniyalarini tashkil 
etish 
3- 
MAVZU 
Asosiy atamalar: 
 
Logistika tizimi; 
logistika kompaniyasi, 
logistika tizimlarining 
ishlashi; 
logistika tizimlarini 
tashkil etish, 
 logistika 
kompaniyalari 
samaradorligini 
oshirish muammolari,
logistika tizimlarining 
ishlashi uchun jahon 
standartlari, 
tashish, 
RTLS , 
NTLS, 
infratuzilma
Reja: 
1. 
Xorijiy mamlakatlarning 
logistika tizimlarini tashkil etish 
va ulardan foydalanish. 
2. 
Rivojlangan 
mamlakatlarning logistika 
kompaniyalarining turlari va 
rivojlanishi. 
3. 
AQSh, Yaponiya, G'arbiy 
Yevropa mamlakatlarining Mega 
mintaqaviy logistika tizimlari.

---

64 
1.
Xorijiy mamlakatlarning logistika tizimlarini tashkil etish va 
ulardan foydalanish
 
Hozirgi vaqtda global transport logistika bozorining yillik daromadi 
mutaxassislar tomonidan 2,7 trillion AQSH dollariga baholanmoqda, bu global 
YaIMning taxminan 1 foizini tashkil etadi. Rivojlangan mamlakatlarda transport 
logistikasining ulushi ichki yalpi mahsulotning 13-14 foiziga etadi. 
AQSHning transport logistika tizimi, xususan, donni ichki va tashqi bozorlarga 
yetkazib berishga qaratilgan bo‘lib, o‘zaro bog‘liq integral elementlarning murakkab 
tizimidir.
Xalqaro logistika tizimini shallantirishda quyidagi vazifalar hal qilinadi: 
• transport sohasida texnik va texnologik tizimlarni uyg‘unlashtirish; 
• logistika xizmatlari uchun erkin bozorni yaratish; 
• huquqiy normalar, qoidalar va tartiblarni ishlab chiqish; 
• ombor va terminal quvvatlarini joylashtirish; 
• tarqatish tarmoqlarini optimallashtirish va boshqalar. 
Xalqaro logistika tizimlariga transmilliy korporatsiyalar yoki moliya-sanoat 
guruhlari tomonidan tashkil etilgan tizimlar kiradi. Statistik ma’lumotlarni o‘rganish 
shuni ko‘rsatadiki, rivojlangan mamlakatlar o‘rtasidagi savdo aylanmasining 50% dan 
ortig‘i transmilliy kompaniyalarning bir xil bo‘linmalari chegaralarida amalga 
oshiriladi. 
Xalqaro logistika tizimlari global infratuzilma vositalaridan foydalanadi, ularni 
quyidagicha tasniflash mumkin: o‘z maqsadlari uchun xalqaro bo‘lgan infratuzilmalar. 
Bular asosan milliy yo‘l tizimlari (yo‘llar, tunnellar, ko‘priklar va boshqalar) o‘rtasida 
bog‘lovchi bo‘g‘in vazifasini bajaradigan inshootlardir; ikki yoki undan ortiq 
mamlakat hududlarini kesib o‘tuvchi infratuzilma obyektlari, shuningdek mahalliy va 
xalqaro transport uchun ishlatiladigan har qanday transport infratuzilmasi. Bunday 
infratuzilmalarni moliyalashtirish maxsus ishlab chiqilgan loyihalar asosida amalga 
oshiriladi; xuddi shu davlat hududida joylashgan va xalqaro transportning katta hajmini 
ta’minlaydigan xalqaro infratuzilma obyektlari. Xususan, oraliq joy sifatida 
foydalaniladigan har qanday aeroport uzoq masofali parvozlarda xalqaro miqyosda 
qiziqish uyg‘otadigan infratuzilma obyekti hisoblanadi. Bunday obyektlarni qurish, 
qoida tariqasida, xalqaro loyihalar asosida amalga oshiriladi. 
Ba’zi infratuzilma obyektlari nafaqat funksional roli uchun, balki ularga berilgan 
siyosiy ahamiyati tufayli ham xalqaro deb hisoblanishi mumkin, hatto obyektlar 
xalqaro transportning ozgina qismini ta’minlashga xizmat qilsa ham. Ushbu toifaga 
ichki avtomagistrallar (Panamerika, Trans-Yevropa, Trans-Saxara va boshqalar) 
kiradi. 
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi hal qilinayotgan muammolar doirasiga mos 
keladigan logistika tizimlarining ishlashi uchun jahon standartlarini shakllantirishga 
yangi talablarni qo‘yadi, ularning ro‘yxatiga quyidagilar kiradi:
▪ tashkiliy ta’minot,

---

65 
▪ xizmat ko‘rsatish standartlari va quyidagi ko‘rsatkichlarning zarur