Лойиҳа бошқаруви

 
PMC шартномаси нима? 
PMC бу лойиҳаларни бошқариш ва консалтинг ишларидир. 
Ўзбекистонда жуда кам учрайдиган шартнома шакли. 
PMC шарнома бўйича нарх 
Фақат ҳар бир операция учун тўланадиган ҳақ, қоида тариқасида, 
одам\соат + харажатлар + мукофот. 
PMC бўйича пудратчининг иш кўлами 
Пудратчи ёки индивидуал итерациялар бўйича буюртмачининг 
функцияларини бажаради (тендер, логистика, қарорларни техник 
баҳолаш ва бошқалар) ёки маълум итерацияларни бажариш учун ўз 
ходимларини Буюртмачига тақдим этади. 
PMC шартномаси учун жавобгар шахс 
Пудратчи Буюртмачининг номидан ва унинг раҳбарлиги остида 
иш олиб борадиганлиги сабабли, энг катта хавф Буюртмачи зиммасига 
тушади. 

---

 
ЛОЙИҲА БОШҚАРУВИ 
~ 141 ~ 
Устунликлари: 
- паст нарх; 
- ваколатларни тезда шакллантириш имконияти; 
- муаммоли ҳудудларни қисқа муддатли ёпиш. 
EPC ва EPCМ ўртасидаги фарқлар 
EPC ва EPCМ қурилиш саноатида энг кенг тарқалган контракт 
турлари ҳисобланади. Турини танлаш, мижоз қандай таваккални қабул 
қилишга тайёр эканлиги, шунингдек, бюджет чекловлари ва 
мижознинг асосий ваколатларига боғлиқ. 
EPC ва EPCМ ўртасидаги фарқ шундаки, шартноманинг биринчи 
тури буюртмачидан пудратчига лойиҳа хатарларини қайта тақсимлаш 
туфайли буюртмачи кўпроқ харажат қилади. Ўрта ҳисобда, лойиҳа 
қиймати EPCМ шартномаларига қараганда EPC дан 10% -20% кўпроқ. 
Бу кўп жиҳатдан лойиҳа хатарлари тенг тақсимланганлиги билан 
боғлиқдир. 
Пудрат шартномаси тарафлари 
Қурилиш ташкилоти – бу ўзига тегишли ер участкасида қури-
лиш, реконструкция, капитал қурилиш, шунингдек муҳандислик тад-
қиқотлари, уларни қуриш учун лойиҳалаш ҳужжатларини тайёрлаш, 
реконструкция қилиш, капитал таъмирлаш учун хизмат кўрсатадиган 
жисмоний ёки юридик шахсдир. Қурилиш ташкилоти техник буюрт-
мачининг (буюртмачи-қурувчи) функцияларини мустақил равишда 
бажариш ҳуқуқига эга.
Бош(генерал) пудратчи – бу асосий шартномавий пудратчи бў-
либ, буюртмачининг кўпинча қурилиш бўйича маълум бир иш дои-
расини шартнома асосида бажарувчи томондир. Бош пудратчи шарт-
номада белгиланган барча ишлар, ишлар мажмуасини бажариш учун 
буюртмачига жавобгардир. 
Техник буюртмачи - профессионал асосда иш юритувчи жисмо-
ний шахс ёки қурувчи томонидан ваколат берилган юридик шахс 
бўлиб, курувчи номидан муҳандислик тадқиқотларини ўтказиш, лойи-
ҳалаш ҳужжатларини тайёрлаш, капитал қурилиш объектларини қу-
риш, реконструкция қилиш, капитал таъмирлаш бўйича шартномалар 
тузиш, уларни амалга ошириш бўйича топшириқларни тайёрлаш, му-
ҳандислик-тадқиқот ишларини олиб бориш ва лойиҳа ҳужжатларини 
тайёрлаш, қурилиш, реконструкция ишларини бажарадиган шахсларга 

---

 
ЛОЙИҲА БОШҚАРУВИ 
~ 142 ~ 
берадиган иш турлари, капитал қурилиш, иш турларини амалга оши-
риш, капитал қурилиш объектини киритиш учун рухсат олиш учун 
зарур ҳужжатларни имзолаш бўйича маъсулдир. 
Пудратчи – бу қурилиш ишларини ташкилотчиси билан кели-
шув асосида ишларни бажарадиган қурилиш ташкилоти. 
Техник назорат - бу лойиҳада белгиланган ишларнинг ва қури-
лиш материалларининг нархи, муддати, ҳажми ва сифатига аниқ риоя 
қилинишини таъминлаш мақсадида амалга ошириладиган экспертиза 
ва текшириш ишларидир. Техник назорат капитал қурилиш объектла-
рини қуриш, реконструкция қилиш, капитал таъмирлаш вақтида 
Ўзбекистон Республикаси шаҳарсозлик меъёрий хужжатлари асосида 
амалга оширилади. Ҳозирги вақтда Ўзбекистонда лойиҳаларни амалга 
оширишда EPCМ, EPC функцияси асосан техник буюртмачи ёки бу-
юртмачи-ишлаб чиқарувчи, бош пудратчи томонидан амалга ошири-
лади. "Техник буюртмачи" атамаси СССР даврида, давлат инвестор ва 
ишлаб чиқарувчи ролини ўйнаган пайтда пайдо бўлган. Aгар биз лойи-
ҳаларни бошқаришнинг ўзбек амалиётини хорижий амалиёт билан 
таққосласак, унда "Техник буюртмачи" атамаси мавжуд бўлмайди, 
лекин лойиҳа доирасида бажариладиган функциялар учун техник 
буюртмачи EPCМ пудратчисига тўғри келади. 
Натижада, биз қуйидагиларга эга бўламиз: ўзбек компаниялари 
(буюртмачилар - ишлаб чиқарувчилар) асосан компания ичида тарки-
бий тузилишга эга бўладилар, уларда улар ўзлари техник буюртмачи 
ва бош пудратчи, яъни буюртмачи-қурувчи ва мустақил равишда бош 
директор сифатида фаолият кўрсатадиган шўъба корхоналар бўлиб, 
пудратчи ва Техник буюртмачи ўз маблағларини тежаш мақсадида 
EPCМ-пудратчининг функциясини мустақил равишда амалга оши-
ришга ҳаракат қилмоқдалар. Шундай қилиб, Буюртмачи лойиҳанинг 
барча хавф-хатарларини пудратчига ёки пудратчиларга ўтказади, бу 
кўпинча лойиҳа муддатининг ортишига ва шу сабабли бюджетнинг 
ўсишига ва лойиҳа сифатининг ёмонлашишига олиб келади. 
Лойиҳани амалга ошириш жадвали: Ўзбекистон амалиёти / хал-
қаро амалиёт (ички тузилма). 
Халқаро амалиётда техник буюртмачининг (EPCМ пудратчиси) 
функциясини амалга ошириш учун профессионал компанияни жалб 
қилиш одатий ҳол бўлиб, у лойиҳанинг вақти, сифати ва бюджети 
нуқтаи назаридан барча хавфларни ўз зиммасига олади.

---

 
ЛОЙИҲА БОШҚАРУВИ 
~ 143 ~ 
Техник буюртмачи ва EPCМ пудратчиси ўртасидаги фарқни ҳар 
хил тушуниш сабабларидан бири бу лойиҳанинг сифати учун 
жавобгарлик тўғрисида бошқача тушунишдир. 
Чизма 15.4. Лойиҳа реализацияси 
Aгар биз халқаро амалиётга назар ташласак, унда рискларни 
бошқариш, масалан, EPCМ пудратчисининг лойиҳа учун тўлиқ 
жавобгарлигини назарда тутишини кўрамиз ва бундай ҳолатларда 
буюртмачи кўпинча бу соҳада профессионал эмаслиги сабабли, у 
тайёр лойиҳавий объектларни белгиланган нархларда қуради. 
Шу билан бирга, агар Буюртмачи профессионал бўлса, лекин 
унга фақат лойиҳа билан боғлиқ хизматлар тўплами керак бўлса, у 
PMC шартномасини тузади, бу Пудратчи ва Буюртмачи ўртасидаги 
мажбуриятларни тақсимлашни англатади. 
Юқоридагиларни хулоса қилсак, ишонч билан айта оламизки, 
агар компания лойиҳа учун вақт, бюджет ва сиғим бўйича жавобга-
рликни ўз зиммасига олса, унда бундай компания Техник буюртмачи 
деб аталадиган масъул ижрочига (EPCМ пудратчиси) айланади. 
Aгар компания фақат маълум бир иш турига жалб қилинса, 
масалан, қурилиш назорати бўйича, Ўзбекистонда қурилиш назорати 
функциясини бажариш тўғрисида шартнома, халқаро амалиётда эса 
PMC шартномаси бўлади. 

---

 
ЛОЙИҲА БОШҚАРУВИ 
~ 144 ~