Лойиҳа бошқаруви

§16. Лойиҳада рискларни бошқариш 
 
Лойиҳалар рисксиз(хавф-хатар) бўлиши мумкин эмас. Лойиҳа-
нинг мураккаблиги ошиши билан боғлиқ рисклар сони ва кўлами ўси-
шига олиб келади. Лойиҳада рискларни бошқариш ўзига хос хусусият-
ларга эга, улар ушбу мавзуда муҳокама қилинади. 
Лойиҳавий риск тушунчаси 
Лойиҳавий фаолиятдаги риск деганда биз эҳтимолий воқеани 
тушунамиз, бунинг натижасида қарор қабул қилувчи вақтинча, миқдо-
рий ва харажат сметасига эга лойиҳанинг режалаштирилган натижала-
рига ёки унинг индивидуал параметрларига эришиш имкониятидан 
маҳрум бўлади. Риск маълум манбалар ёки сабаблар билан тавсиф-
ланади ва оқибатларга олиб келади, яъни. лойиҳа натижаларига таъсир 
қилади. Таърифдаги калит сўзлар: 
• эҳтимоллик; 
• воқеа; 
• субъект; 
• қарор; 
• йўқотишлар. 
Лойиҳанинг рисклари ҳар доим ноаниқлик билан боғлиқ. Ва бу 
борада бизни иккита масала қизиқтириши керак: ноаниқлик даражаси 
ва унинг сабаблари. Ноаниқлик шароитида лойиҳа амалга ошириш 
учун қабул қилинадиган объектив шароитларнинг ҳолатини тушуниш 
таклиф этилади, бу эса мавжуд маълумотларнинг ноаниқлиги ва тўлиқ 
эмаслиги сабабли қарорларнинг оқибатларини олдиндан кўришга 
имкон бермайди. Ноаниқлик даражаси жуда муҳим, чунки биз камида 
қандайдир маълумот мавжуд бўлгандагина рискларни бошқаришимиз 
мумкин. 
Aгар ҳеч қандай маълумот бўлмаса, унда бундай рисклар номаъ-
лум деб аталади ва улар бошқариш процедураларини амалга оширмас-
дан махсус захирага қўйилиши керак. Бундай вазият учун солиқ 
қонунчилигининг тўсатдан ўзгариши рискининг мисоли жуда мос 
келади. Ҳеч бўлмаганда минимал маълумот мавжуд бўлган таҳдидлар 
учун жавоблар режаси ишлаб чиқилиши мумкин ва рискларни мини-
маллаштириш мумкин. Қуйидаги матнларда ишончлилик нуқтаи 
назаридан рискларни бошқариш чегараларининг кичик кўриниши 
келтирилган. 

---

 
ЛОЙИҲА БОШҚАРУВИ 
~ 145 ~ 
Лойиҳавий рискнинг ўзига хос хусусиятларини тушуниш учун 
навбатдаги вазият - бу лойиҳа топшириғи бажарилаётганда ўзгара-
диган риск харитасининг динамикасидир. Лойиҳанинг бошида таҳдид-
лар эҳтимоли катта, аммо мумкин бўлган йўқотишлар кам. Aммо 
лойиҳадаги барча ишларнинг охирига келиб, йўқотишлар миқдори 
сезиларли даражада ошади ва таҳдидлар эҳтимоли камаяди. Шуни 
ёдда тутган ҳолда иккита хулоса чиқарамиз: 
1. Лойиҳани амалга ошириш пайтида бир неча марта риск таҳлили 
ўтказиш тавсия этилади. Бундай ҳолда, риск харитаси ўзгар-
тирилади. 
2. Рискларни минималлаштириш концепцияни ишлаб чиқиш босқи-
чида ёки лойиҳа ҳужжатларини ишлаб чиқиш пайтида энг мақ-
бул тарзда юзага келади. Ушбу параметр тўғридан-тўғри амалга 
ошириш босқичига қараганда анча арзон бўлади. 
Кичик бир мисолни кўриб чиқайлик. Aгар лойиҳанинг бошида 
техник шартлар учун мос бўлмаган қимматбаҳо материаллар туфайли 
маҳсулот сифатига таҳдид аниқланса, унда тузатиш билан боғлиқ ха-
ражатлар унчалик катта бўлмайди. Материални алмаштириш натижа-
сида юзага келган лойиҳа режасидаги ўзгаришлар белгиланган муд-
датларда бироз кечикишга олиб келади. Aгар буюртмани бажариш 
босқичида мумкин бўлган салбий оқибатлар аниқланса, етказилган 
зарар сезиларли бўлиши мумкин ва йўқотишларни камайтириш 
мумкин эмас бўлади.