M. artikova, M. Tursunova

Qo’riqxonalar

8

 

Qo’riqxonalar  katta  yer  maydonidan  iborat  bo’lib,  ular  hududidagi  barcha  o’simlik  va 

hayvon turlari muhofaza qilinadi. Noyob o’simlik hamda hayvon turlarining soni ko’paytiriladi. Bu 

yerda jonsiz tabiatni asl holida saqlashga harakat qilinadi. 

Siz  tanishgan  barcha  tabiiy  geografik  zonalarda  qo’riqxonalar  bor.  O’zbekiston 

qo’riqxonalarida  buxoro  bug’usi,  jayron,  sayg’oq,  kulrang  echkemar,  kapcha  ilon  va  boshqa 

hayvonlar muhofaza qilinadi.  

O’zbekistonda 9 ta qo’riqxona mavjud. Bular “Zomin tog’-archa”, “Chotqol tog’-o’rmon”, 

“Surxon”,  “Qizilqum  to’qay-cho’l”,  “Baday  to’qay”,  “Nurota  tog’-yong’oqzor”,  “Zarafshon-

to’qay”,  “Hisor  tog’-archa”,  “Kitob”  geologik    qo’riqxonalardir.  Ular  har  xil  tabiiy  geografik 

zonalarda joylashgan.  

Qo’riqxonalarda  turli  xil  ilmiy  ishlar  olib  boriladi.  Olimlar  tabiat  qonunlarini,  o’simliklar 

bilan hayvonlarning hayotini o’rganadilar. O’simliklar va hayvonlar sonini ko’paytirish uchun eng 

yaxshi  sharoitlarni  ishlab  chiqadilar.  Hayvonlar  ancha  ko’payib  qolgan  joylarda  ularni  bemalol 

yashay oladigan boshqa joyga ko’chiradilar. Chotqol qo’riqxonasi O’zbekistondagi yagona biosfera 

qo’riqxonadir.  

Bu qo’riqxona Toshkent yaqinidagi tog’larda joylashgan. Bu yerning o’simlik va hayvonot 

dunyosi  boy  hamda  turli-tuman.  Tog’  yonbag’irlarini  yashil  archa  qoplagan.  Bu  yerda  besh  yuz 

yoshga  kirgan  daraxtlar  ko’p,  hatto  ming  yoshli  daraxtlar  ham  bor.  Daryo-soy  o’zanlari  bo’yida 

yovvoyi olma, tog’olcha, do’lana, pista, yong’oq, o’rik o’sadi. 

Tog’larning  yonbag’irlarida  noyob  daraxt-shamshod  yoki  kavkaz    temir  daraxtini  ko’rish 

mumkin.  

Qo’riqxonada qo’ng’ir ayiq va to’ng’iz singari xilma-xil yirik hayvonlar, sariq boshli kichik 

qushcha-besh  grammcha  keladigan  korolyok  (  chittaklar  oilasiga  mansub  qush)  va  boshqa  shu 

singari mayda jonivorlar yashaydi.  

Chotqol  qo’riqxonasida  noyob  hayvonlar-qoplon,  ko’k  sug’ur,  qizil  bo’ri,    turkiston 

silovsini, jayra uchraydi.  

                                                 

8

 Grigoryans A.G. va boshqalar. Tabiatshunoslik: Umumta’lim maktablarining 4-sinfi uchun darslik 

(Mual.: A.G.Grigoryans, Ye.M.Belskaya, Sh.M.Mirzahmatova.) – T.: Cho’lpon nomidagi nashriyot 

matbaa ijodiy uyi, 2009. 79-81 betlar. 

Qora  tasqara,  qora  kalxat,  burgut  singari  yirtqich  qushlar  qo’riqxonada  muhofaza  qilinadi. 

Bu  qushlar  va  hayvonlarning  hammasi  “  O’zbekiston  Qizil  kitobi”  ga  kiritilgan.  Qo’riqxonaning 

tog’  daryolarida  turli  xil  baliqlar-qora  baliq,  turkiston  laqqasi  yashaydi.  Qish  boshlanishi  bilan 

qo’riqxona hodimlarining tashvishi  ko’payadi.  Bu joylarda-tog’larda qish sovuq bo’ladi,  qor ko’p 

yog’adi.  Shuning  uchun  qo’riqxona  hodimlari  kuzdan  boshlab  hayvonlarga  oziq  (  don,  pichan) 

g’amlab qo’yadilar. 

Olimlar  qadam  yetmaydigan  joylardagi  hayvonlarni  vertolyotdan  turib  kuzatishadi, 

vertolyotda oziq solingan qoplar “qorda qamalib qolgan” hayvonlarga tashlanadi. Kasal hayvonlarni 

qo’riqxonada davolashadi. 

Qo’riqxonadagi  ayrim  hayvonlar  odamlarga  shunchalik  o’rganib  qoladiki,      ular  hatto 

qo’ldan ham oziq yeydi.  

XI.  Mustahkamlash  uchun  metodlar:  Qizil  va  yashil  kartochkalar  bilan  ishlash. 

O’quvchilar bilan  ommaviy va guruh shaklida ishlashda ushbu metodni qo’llash nihoyatda qulay. 

Metoddan  mashg’ulotlar  so’ngida  mavzuni  mustahkamlashga  oid  tezkor  savol-javobni  tashkil 

etishda foydalanish mumkin. Metodda quyidagi harakatlar amalga oshiriladi: 

-  o’qituvchi tomonidan sinf o’quvchilarining soniga ko’ra, har bir o’quvchiga qizil va  yashil 

rangli kartochkalar tarqatiladi.  

-  qizil rangli kartochkalar inkorni, yashil ranglilari esa tasdiqni bildiradi. 

-  o’quvchi  jumlani  eshitishi  bilan  agarda  u  to’g’ri  bo’lsa  yashil  kartochkani,  noto’gri  bo’lsa 

qizil kartochkani ko’taradi. 

Masalan: 

1.  Qo’riqxonada hayvonlar va o’simliklar muhofaza qilinadimi? (ha). 

2.  O’zbekistonda 10 ta qo’riqxona mavjudmi? (yo’q) 

3.  Chotqol qo’riqxonasi O’zbekistondagi yagona biosfera qo’riqxonasimi? (ha) 

4.  Bu qo’riqxona Toshkent yaqinidagi tog’larda joylashganmi? (ha) 

5.  Yovvoyi olma, tog’olcha, do’lana, pista, yong’oq, o’rik, tog’ yonbag’irlarida o’sadimi? ( 

yo’q) 

6.  Shamshod yoki kavkaz temir daraxti daryo-soy o’zanlari bo’yida o’sadimi? ( yo’q) 

7.  Qoplon,  ko’k  sug’ur,  qizil  bo’ri,  turkiston  silovsini,  jayra  singari  hayvonlar  Chotqol 

qo’riqxonasida uchraydimi? (ha) 

8.  Qora  baliq,  turkiston  laqqasi  singari  baliqlar  qo’riqxonaning  tog’  daryolarida 

uchraydimi? (ha) 

Singari; 

- 

savolnomadan “ha” yoki ”yo’q” tarzida javob berish mumkin bo’lgan savollarning o’rin 

olishiga ahamiyat qaratiladi; 

- 

har bir o’quvchiga qizil va yashil kartochkalar tarqatiladi; 

- 

o’quvchilarga  qizil  rangli  kartochkalarning  “tasdiq”,  yashil  rangli  kartochkalarning  “ 

inkor” ma’nosini anglatishi uqtirib o’tiladi; 

- 

o’quvchilar o’qituvchi tomonidan berilgan savollarga “tasdiq” yoki “inkor” ma’nolarini 

anglatuvchi kartochkalarni ko’rsatish asosida javob qaytaradilar. 

Uyga vazifa: Matnni mustahkamlash. 

 

ODOBNOMA 

 

1-SINF  

 

I. Dars mavzusi: Boltaboy odobli bolami? 

II. Darsning maqsadi: 

a)  ta’limiy  maqsad:  o’quvchilarga  matn  rqali  odob-axloq,  kattalarga  hurmat,  do’stlik 

singari tushunchalarning mohiyatini tushuntirish; 

b)  tarbiyaviy  maqsad:  bolalarni  odobli,  axloqli,  sadoqatli  insonlar  qilib  tarbiyalash, 

ularning harakterida ezgu fazilatlarni aks ettirish; 

c)  rivojlantiruvchi  maqsad:  bolalarda  mustaqil  va  erkin  fikrlash  ko’nikmalarini 

shakllantirish, ma’naviy va ruhiy dunyosini rivojlantirish. 

III. Asosiy tushuncha va atamalar: odob-axloq, do’stlik, baxt, xato, yaxshi xislatlar. 

IV. Darsning metodlari: Aqliy hujum, Klaster. 

V. Dars shakli: suhbat, savol-javob. 

VI. Dars usuli: tayyor yozma materiallar va ko’rgazmalar usulida. 

VII. Darsda qo’laniladigan vositalar: 1-sinf “Odobnoma” darsligi,  “Yuksak ma’naviyat-

yengilmas kuch” asari, do’stlik, odob-axloq to’g’risdagi hikmatli so’zlar, maqollar va hadislar. 

VIII. Darsning borishi:  

1.  Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash, odob-axloq to’g’risida suhbat. 

2.  O’tilgan mavzuni takrorlash. O’tilgan mavzu: “O’yin”  hikoyasi. 

Takrorlashga oid savollar: 

1.  Siz qaysi bolaning harakatini to’g’ri deb bilasiz, nima uchun? 

2. O’zgalarga yordam qo’lini cho’zish deganda nimani tushunasiz? 

IX. Yangi mavzu bayoni. 

“Muzyorar” texnologiyasi.  

Savol: Sinfdagi eng yaqin do’stingiz kim va uni qaysi hislatlarini yoqtirasiz? 

O’qituvchi o’quvchilarning fikrini umumlashtirb ushbu she’r bilan darsni boshlaydi. 

Do’st bilan bod uying 

Gar bo’lsa u vayrona ham 

Do’st qadam bosmas ekan 

Vayronadir koshona ham. 

Boltaboy odobli bolami?

9

 

Oilaning  yolg’iz  farzandi  Boltaboy  sal  erkaroq  o’sgani  uchunmi  yoki  kimningdir  gapiga 

kirdimi keyingi vaqtlarda o’zgarib qoldi. Kattalarga  gap qaytaradigan odat chiqardi. Tengdoshlari 

bilan  o’ynamay  qo’ydi.  Qo’shni  bolalar  o’yinga  chaqirishsa,  “O’zimning  o’ynaydigan  narsalarim 

ko’p”, - deb ularga mensimasdan javob berardi.  

Buni ko’rgan onasi unga nasihat qildi:  

- 

O’g’lim, dunyoda  yaxshi  do’sting bo’lishidan va birovga  yaxshi  do’st bo’lishdan katta 

baxt yo’q. Ko’rib  yuribman, qo’shnilarning bolalari, sinfdoshlaring juda odobli bolalar ekan. Ular 

seni  o’yinga  chaqirishsa,  chiqib  birga  o’yna,  do’stlashib  ol.  Do’stlaringdan  hech  narsangni 

qizg’onma,  ularning  quvonchiga  sherik  bo’l,  hafa  bo’lishsa  ko’nglini  ko’tar.  Yaxshi  do’stlaring 

qancha ko’p bo’lsa, ulardan shuncha ko’p narsa o’rganasan. Agar do’stlaring bo’lmasa, yolg’izlanib 

qolasan.  

Boltaboy  onasining    gaplaridan  keyin  xatosini  tushundi.  Bolalar  bilan  birga  o’ynaydigan, 

birga  dars  tayyorlaydigan  bo’ldi.  Ular  bilan  do’stlashib  oldi.  Do’stlaridan  juda  ko’p  yaxshi 

xislatlarni o’rgandi, o’zi ham ularga yordam bera boshladi.  

Undagi  bu  o’zgarishlarni  ko’rganlar:  “Boltaboy  juda  odobli  bola”  ,  -  deb  maqtaydigan 

bo’lishdi.    

Mustahkamlash uchun metodlar. 

“Klaster  ”  metodi  –  ushbu  metod  (g’uncha,  bog’lam)  degan  ma’noni  bildirib,  didaktik 

strategiyaning  muayyan  shakli  bo’lib,  u  o’quvchilarga  ixtiyoriy  muammo  (mavzu)lar  xususida 

erkin,  ochiq  o’ylash  va  shahsiy 

fikrlarini  bemalol  bayon  etish  uchun  

sharoit  yaratadi.  Mazkur  metod 

turli  xil  g’oyalar  o’rtasidagi  aloqalar 

to’g’risida fikrlash  imkoniyatini 

beruvchi  tuzilmani  aniqlashni  talab  etadi. 

“Klaster”  metodi  aniq  obyektga 

yo’naltirilmagan fikrlash shakli sanaladi…  

 

 

                                                 

9

  Hasanboyeva  Oysha.  Odobnoma:  Umumta’lim  maktablarining  1-sinfi  uchun  darslik  / 

O.Hasanboyeva; mas’ul muharrir X.G’ulomova. – T.: “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi”, 2010. 

39-40 betlar. 

 

 

DO’STLIK 

EZGULIK 

O’RTOQLIK 

MEHR-

MUHABBAT 

INOQLIK 

OQIBAT 

AHILLIK 

 

 

Uyga  vazifa  :  Matnni  qayta  o’qib,  savollarga  javob  berish.  “Mening    do’stlarim” 

.mavzusida matn tuzib kelish. 

     

 

2-SINF 

 

 I.Darsning mavzusi: Ota-onaga hurmat. 

 II.Darsning maqsadi:  

a)  talimiy  maqsad:  o’quvchilarga  insoniylik,  ota-onaga,  qarindosh-urug’larga  mehr-

muhabbat,  kattaga  hurmatda,  kichikka  izzatda  bo’lish  singari  tushunchalarning  tub  mohiyatini 

tushuntirish; 

b)  tarbiyaviy  maqsad:  o’quvchilarni  insofli,  diyonatli,  mehribon  va  go’zal  xulqli  qilib 

tarbiyalash; 

c)  rivojlantiruvchi  maqsad:  o’quvchilarni  erkin  va  mustaqil  mushohada  yuritish 

ko’nikmalarini takomillashtirish, ularning nutqini rivojlantirish. 

III.Asosiy  tushuncha  va  atamalar:  ota-ona,  farzand,  xulq,  odob,  urf-odatlari,  kattaga 

hurmat, kichikka izzat. 

IV.Darsning metodlari: “Muzyorar” texnologiyasi, “Akvarium” metodi. 

V.Darsning shakli: suhbat-ma’ruza. 

VI.Darsning usuli: tayyor yozma materiallar va ko’rgazmalar usulida. 

VII.Darsda  qo’llaniladigan  vositalar:  ota-onaga  hurmat  mavzusidagi  shiorlar,  maqollar, 

hikmatli so’zlar va hokazo. 

VIII.Darsning borishi:  

 1.Tashkiliy  bosqich:  salomlashish,  davomatni  aniqlash,  navbatchini  tinglash,  yangiliklar 

haqida suhbatlashish. 

2.O’tilgan mavzuni takrorlash: O’tilgan mavzu: Tolib Yo’ldoshning “Yaxshi so’z” sheri. 

Takrorlash yuzasidan savollar:  

1.She’rda nima haqida gap ketyapti. 

2.Nima uchun gapirganda “siz”lab gapirish kerak? Bu nimani bildiradi? 

3.She’rni yoddan aytib bering.  

IX.Yangi mavzu bayoni. 

1.”Muzyorar” tehnologiyasi. 

Muzni yoruvchi savol: 

Savol:  Hayotda  siz  uchun  eng  qadrli  insonlar  kim  va  ularni  nima  uchun  shu  qadar  yaxshi 

ko’rasiz? 

Dars Alisher Navoiyning quyidagi baytlari bilan boshlanadi. 

              

 

Boshni fido ayla ato qoshig’a, 

                           

 Jismni qil sadqa ano boshig’a. 

                            

Tun kuninga aylagali nur fasli, 

                            

 Birisin oy angla birisin quyosh. 

X.Darslik bilan ishlash. 

Ota-onaga hurmat.

10

 

Ota-ona  farzandlar  uchun  eng  aziz  va  mo’tabar  insonlardir.  Ularni  hurmatlash,  asrab 

avaylash farzandlarning burchidir.Ota-onaning aytganlarini darhol bajarish, ularning ko’nglini shod 

etish  har  bir  o’g’il-qizning  vazifasi.  Ota-ona  farzandiga  yaxshi  xulq  va  odob  o’rgatadi.  Ota-ona 

ruxsatisiz uzoq joylarga ketmang, ularga yolg’on gapirmang, hamisha muloyim, yoqimli gapiring. 

Bobo, buvi, ota-ona va oiladagi katta yoshdagi kishilar davra to’rida o’tirishlari o’g’il va qizlar esa 

                                                 

10

 Abdullayeva Q. va boshq. Odobnoma: 2-sinf uchun darslik. 3-nashri (mualliflar: Q.Abdullayeva. 

H.Aliqulova, S.Rahmonbekova) T.: “O’zbekiston” Nashriyot – matbaa ijodiy uyi – 2010. 11-b. 

ularning  hizmatida  bo’lishlari  kerak.  O’zbek  urf-odatlariga  rioya  qilish,  kattalarga  hurmatda, 

kichiklarga  izzatda  bo’lish  kerak.  Uyda  va  maktabda  yaxshi  tarbiya  topib,  go’zal  xulq  egasi 

bo’lsangiz, ota-onangizga rahmat eshittirasiz. 

XI. Mustahkamlash uchun metodlar: 

1.”Akvarium”  metodi:  Metodni  quyidagicha  o’tkazish  mumkin:  o’quv  xonasida  stullardan 

iborat ikki doira tashkil etilib, birida stullar tashqariga, ikkinchisida ichkariga qarab joylashtiriladi. 

O’quvchilar teng ikki guruhga bo’linadilar: biri ichki stullar aylanasiga, boshqasi esa, tashqi stullar 

aylanasiga o’tiradilar. Bunda har kim o’z sherigiga qarab o’tiradi. O’quvchilarga muhokama qilish 

uchun savollar beriladi? 

1. Farzandning ota-ona oldidagi vazifalari nimalar? 

2.  Nima qilsak ota-onamizni xursand qilgan bo’lamiz? 

3.  Go’zal  xulq  va  yaxshi  tarbiya  egasi  bo’lish  uchun  yana  nimalar  qilmog’imiz  kerak?  

singari. 

Yaxshilab o’ylab olganlaridan so’ng o’quvchilarga sheriklari bilan savolni muhokama qilish 

uchun bir yoki ikki daqiqa vaqt beriladi.  

Ma’lum  signaldan  so’ng  tashqi  aylanadagilar  bir  o’rin  chapga  surilishdi  va  ayni  savolni 

yangi  sheriklari bilan muhokama qilishadi.  Tashqi  aylanadagi  o’quvchilar o’zlarining  eng birinchi 

sheriklari  surilib  kelgunga  qadar  yoki  yetarlicha  yangi  sheriklari  bo’lguncha  faoliyat  davom 

ettiriladi. 

Shu  uslubni  tashqi  doiradagilar  tanqidchi  sifatida  ichki  doiradagilar  himoyachi  sifatida  “ 

Doiraviy rolli o’yin” shaklida mashg’ulotlarda ham qo’llash mumkin. 

XII.Uyga vazifa: “Ota-onam” yo’lchi yulduzim” mavzusida ixtiyoriy matn yozib kelish. 

 

3-SINF  

 

Mavzu: Tejog’lik ish- bejog’lik. 

 

Mavzuning texnologik xaritasi. 

 

          Mavzu: 

       Tejog’lik ish – bejog’lik. 

   

 

 

 

Maqsad va vazifalar: 

1. O’quvchilarni  iqtisodiy  tushunchalar,  uning  inson  hayotidagi 

ahamiyati ahamiyati haqidagi bilimlar bilan qurollantirish. 

2. Iqtisodiy  ta’lim-tarbiya,  uning  negizida  aks  etuvchi  sifatlarni 

hayotiy misollar asosida ifodalash. 

3. O’tmish  allomalarimizning,  xalq  og’zaki  ijodining  boy  ilmiy 

merosida tadbirkorlik va uning negizida aks etuvchi tejamkorlik, rejali 

ish  tutish,  isrofgarchilikka  yo’l  qo’ymaslik,  ishbilarmonlik  kabi 

sifatlarning  ifodasi,  uning  mazmun  va  mohiyati  bilan  o’quvchilarni 

yaqindan tanishtirish. 

4.  O’quvchilar  ma’naviyatida  halollik,  o’zgalar  mehnatini  qadrlash 

kabi sifatlarning o’rin olishiga erishish. 

 

 

 

 

O’quv materiali 

mazmuni: 

    O’quvchilar mavzuning mohiyatini tushunib yetishlari, bunda: 

- 

tejamkorlikning inson hayotida tutgan o’rni; 

- 

xalq og’zaki ijodida tadbirkorlik va tejamkorlikka xos maqollarni 

sharxlash; 

- 

barcha  moddiy  va  ma’naviy  ne’matlarning  o’z-o’zidan  paydo 

bo’lib qolmaganligini anglash; 

ularni  tejab-tergab  ishlatish  va  topilgan  daromaddan  reja  asosida 

foydalanish ko’nikmalarini shakllantirish. 

 

 

 

 

O’quv jarayonini tashkil 

etish texnologiyasi: 

Shakl: interfaol dars, suhbat-ma’ruza. 

Metod:  aqliy  hujum,  “Idrok  daraxti”  metodi,  “Beshinchisi, 

oltinchisi, yettinchisi… ortiqcha” metodi. 

Vositalar:  darslik,  mavzu  bo’yicha  internet  ma’lumotlari, 

mavzuga  oid  rangli  rasmlar,  tarqatma  materiallar,  Prezidentimizning 

kichik biznes va xususiy tadbirkorlikka oid asarlaridan namunalar.  

Usul: tayyor yozma materiallar va ko’rgazmalar usulida 

Nazorat: kuzatish, nazorat savollari 

Baholash: rag’batlantirish, 5 ballik tizimda. 

 

 

 

Kutiladigan rejalar: 

O’qituvchi: Mavzu asosida to’laqonli ma’lumot berib, o’quvchilar 

bilimini  oshiradi.  Mashg’ulotda  qo’llanilgan  turli  metodlar,  mustaqil 

ish  bo’yich  tarqatama  materiallar  asosida  mavzu  bo’yicha 

o’quvchilarning bilim, ko’nikma, malakalarini oshiradi. 

O’quvchi:  Mavzu  bo’yicha  yangi  bilimlarni  egallaydi. 

Dunyoqarashi kengayadi, iqtisodiy salohiyati oshadi. 

 

 

Kelgusi rejalar: 

O’qituvchi:  Yangi  pedagogik  texnologiyalarni  o’zlashtiradi, 

darsga  tatbiq  etib,  takomillashtirishga  erishadi.  O’quvchilarga 

iqtisodiy  ta’lim  va  tarbiya  bergan  holda  dars  samaradorligini  yanada 

oshiradi. 

O’quvchi:  Mavzu  yuzasidan  berilgan  topshiriq  ustida  mustaqil 

ishlashni o’rganadi. O’z fikrini ravon bayon eta oladi, yangi mavzuga 

oid qo’shimcha materiallar topishga harakat qiladi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

I. Darsning maqsadi: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Tarbiyaviy maqsad:  O’quvchilarni 

yurt koriga yaraydigan, tadbirkor, 

ishbilarmon, tejamkor va yuksak 

ma’naviyatli shaxs qilib tarbiyalash. 

1. Ta’limiy maqsad: Darslikdagi matn 

orqali o’quvchilarga iqtisodiy bilimlar 

berish, tadbirkorlik, tejamkorlik va rejali  

ishi   tutishga oid  tushunchalarni 

shakllantirish 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II.  Asosiy  tushuncha  va  atamalar:  tejamkorlik,  tadbirkorlik,  isrofgarchilik,  uy-ro’zg’or, 

ma’naviy va moddiy boyliklar, daromad, mol-mulk, rejali ish, xasislik. 

III.  Darsning  metodi:  Aqliy  hujum,  “Idrok  daraxti  “metodi,    “Beshinchisi,  oltinchisi, 

yettinchisi…ortiqcha” metodi. 

IV. Dars shakli: interfaol dars, suhbat-ma’ruza, savol-javob 

V. Dars usuli: Tayyor yozma materiallar va ko’rgazmalar usulida. 

VI.  Darsda  qo’llaniladigan  vositalar:  darslik,  mavzu  bo’yicha  internet  ma’lumotlari, 

mavzuga  oid  rasmlar,  tarqatma  materiallar,  Prezidentimizning  kichik  biznes  va  xususiy 

tadbirkorlikka oid asarlaridan namunalar. 

VII. Darsning borishi: 

1.  Tashkiliy  qism:  salomlashish,  navbatchini  tinglash,  davomatni  aniqlash,  yangiliklar 

haqida suhbatlashish. 

2.  O’tilgan mavzuni takrorlash va uy vazifasining nazorati: 

O’tilgan mavzu: “Usta” ertagi. 

Takrorlashga oid savollar: 

a)  Cholning nechta o’g’li bor edi? 

b)  Ehtiyotkorlik, rejali ish tutishning natijasi qanday bo’ladi? 

c)  Nima uchun chol dastgohlari va ustachilik anjomlarini kenja o’g’liga qoldirdi? 

3.  Aqliy hujum. Tejamkorlik deganda nimani tushunasiz? 

-  ushbu  metodni  qo’llash  jarayonida  o’qituvchi  dastlab  ularning  tejamkorlik  haqidagi  ilk 

tushunchalarini doskaga tartib bilan yozib boradi.  

-  Noto’g’ri aytilgan tushunchalar ham o’qituvchi tomonidan tanqidga olinmaydi  

-  Yozib  olingan  tushunchalar  orasidan  eng  asosiylari  ajratib  olinadi  va  shular  asosida 

o’qituvchi doskaga tejamkorlikning ta’rifini yozadi. 

Tejamkorlik  -  xalqning  va  o’zining  mehnatini  qadrlash,  qanoatli  bo’lish,  faqat 

bugunni emas, ertani o’ylash, tadbirkor bo’lishdir. 

4.Yangi mavzu bayoni. (darslik bilan ishlanadi) 

                                          Reja: 

1.  Tejamkorlik nima? 

2.  Nonushtadagi suhbat. 

3.  Ajdodlarimizning tejamkorlik haqidagi fikrlari. 

4.  Tadbirkorlik va daromad topishning siri. 

3.Rivojlantiruvchi maqsad: Ularda 

mustaqil va erkin fikrlash ko’nikmalarini 

shakllantirish, o’z-o’ziga ishonch ruhini 

rivojlantirish, oilaga, vatanga, tabiatga 

bo’lgan muhabbat tuyg’ularini o’stirish 

va takomillashtirish 

Tejog’lik ish- bejog’lik

11

.

 

Inson hayotida ro’zg’or, uy-joy tutishda tejamkorlik, ya’ni isrofgarchilikka yo’l qo’ymaslik, 

reja  bilan  ish  tutish  katta  ahamiyatga  egadir.  Dono  xalqimiz  “Tejog’lik  ish  -  bejog’lik”  deb  bejiz 

aytmagan.  Tejamkorlik  insonning  ma’naviyatini  boyitadi,  oilasiga  qut-baraka  olib  keladi. 

Tejamkorlikka kichiklikdan o’rgatiladi. 

Ahmadjonlar  oilasida  nonushtadan  so’ng,  otasi  Akrom  aka:  “Qani  o’ylab  ko’raylik-chi, 

bugun sizlar nonushtada baham ko’rgan narsalar qayerdan kelib qoldi? Oyijoningiz bugun ertalab 

dasturxonga qo’ygan ne’matlar: non, sut, sariyog’, tuxum qayerdan olinadi va qanday tayyorlanadi? 

Choy  qaynatish,  ovqat  pishirishda  foydalaniladigan  gaz  qayerdan  olinadi?  Burchakda  turgan 

sovitkich  elektr  tokisiz  ishlamaydi.  Elektr  toki  qayerdan  keladi?”  –  deb  so’radi.  So’ngra  davom 

etib,: 

-Biz  bularni  qadrlab,  tejab  ishlatishiz  kerak,-  dedi  Akrom  aka,-  insonlar  yaratgan  hamma 

narsadan tejab foydalanishni o’rgansak, shunda oilamiz, davlatimiz boyiydi. 

Tejash  -  bu  narsalarni  isrof  qilmaslik,  uni  qadrlash,  har  bir  buyumni  o’z  me’yorida  ishlata 

bilish demakdir. 

Ajdodlarimiz tejamli oilalar barakali, to’kis, dasturxoni to’kin bo’lishini bashorat qilishgan. 

Tejamkorlik  -  xalqning  va  o’zining  mehnatini  qadrlash,  qanoatli  bo’lish,  faqat  bugunni 

emas, ertani ham o’ylash, tadbirkor bo’lishdir. Tejamkorlik - yaxshi, isrofgarchilik yomondir. 

Davlatimiz,  oilamiz  boy  bo’lsin  desangiz  har  bir  narsadan  oqilona  isrof  qilmay 

foydalanishga odatlaning. 

Tejamkor topgan daromadidan reja asosida foydalanganligi uchun boyib, mol-u mulkka ega 

bo’ladi. Lekin tejayman deb o’ta xasislikka berilish ham yaramaydi. 

5.  Yangi mavzuni mustahkamlash uchun metodlar: