M. F. Ziyoyeva 1- resðublika tibbiyot kolleji direktori

y

i

b

b

i

T

a

h

c

i

y

‘

o

b

i

g

i

l

r

i

‘

g

o

g

n

i

n

i

h

s

i

h

c

e

k

k

i

l

l

a

s

a

K

i

h

c

i

y

‘

o

b

i

v

u

h

s

a

l

y

o

j

g

n

i

n

n

o

y

a

r

a

J

a

h

c

i

y

‘

o

b

i

t

a

d

d

u

m

h

s

i

h

c

e

k

g

n

i

n

k

i

l

l

a

s

a

K

s

a

m

e

q

i

l

‘

g

o

B

n

i

y

e

k

n

a

d

q

u

r

‘

g

u

T

n

i

y

e

k

n

a

d

a

y

i

s

k

e

y

n

I

n

i

y

e

k

n

a

d

a

y

i

s

t

a

r

e

p

O

n

i

y

e

k

n

a

d

a

y

i

z

u

f

s

n

a

r

T

n

i

y

e

k

n

a

d

a

y

i

p

o

k

s

o

d

n

E

n

i

y

e

k

n

a

d

t

a

h

o

r

a

J

n

i

y

e

k

n

a

d

a

y

i

s

t

a

t

n

a

l

p

s

n

a

r

T

a

v

z

i

l

a

i

D

n

i

y

e

k

n

a

d

a

y

i

s

b

r

o

s

d

a

m

e

g

q

i

l

‘

g

o

b

n

a

l

i

b

h

s

i

y

u

K

r

a

l

a

q

h

s

o

B

k

i

l

n

a

h

c

v

u

h

s

a

t

b

o

r

k

i

M

)

a

y

i

s

t

a

z

i

n

o

l

o

k

(

a

y

i

s

k

e

f

n

i

z

i

s

r

a

l

i

g

l

e

B

)

t

s

e

f

i

n

a

m

(

k

i

n

i

l

K

a

h

c

a

t

r

‘

o

,

l

i

g

n

e

Y

r

i

‘

g

o

r

i

‘

g

o

,

)

l

a

k

o

l

(

y

i

l

l

a

h

a

M

n

a

g

l

a

q

r

a

T

s

i

s

p

e

S

a

y

i

m

e

i

p

o

k

i

t

p

e

S

r

i

k

t

‘

O

i

l

a

k

n

u

r

u

s

-

r

i

k

t

‘

O

i

l

a

k

n

u

r

u

s

i

h

c

m

a

l

r

i

B

483

ÒESÒ JAVOBLARI

Yuqumli kasalliklar haqida asosiy ma’lumotlar

bo‘yicha testlarning javoblari

1. yo‘q – har qanday yuqumli kasallik ma’lum qo‘zg‘atuvchilar

sababli yuzaga keladi.

2. ha – kasallikning klinik belgilarsiz kechadigan shakli inaððarant

(belgilarsiz) infeksiya deyiladi.

3. ha – shifoxonaning qabul bo‘limida tahlilga material olish

uchun sharoit mavjud bo‘lishi shart.

4. A – mazkur mikrobning (reinfeksiya) organizmga yana tu-

shishi sababli kasallik qayta rivojlanadi.

5. A – kasallik qo‘zg‘atish xususiyatiga ega bo‘lgan mikrob ðatogen

mikrob deyiladi.

6. B — ertalab va kechqurun o‘lchangan harorat ko‘rsatkichidagi

farq 1°C atrofida (masalan, 39—40°C).

7. A — bokslar bemorlar (ayniqsa aralash infeksiyali)ni izolatsiya

qilish, ya’ni boshqa infeksiyalar yuqtirmaslik yoki tarqatmaslik

uchun alohidalash (ajratish) vazifasini bajaradi.

8. C — bemorlarni nozologik asosda (kasallik turiga qarab) alohida

yotqizishning sababi boshqa turdagi infeksiyani yuqtirishning oldini

olishdir.

9.  E — yuqumli kasalliklarda toshmalarning barcha turlari

(rozeola, ðetexiya, ðaðula, ðustula va b.) uchrashi mumkin.

10. E — doimiy, subfebril, qaytalama va to‘lqinsimon isitma

turlari mavjud. Barcha javoblar to‘g‘ri ko‘rsatilgan.

11. A — «kasallikning sog‘lom odamga yuqishi» yuqumli kasal-

liklarning eðidemiologik xususiyati hisoblanadi.

12. B — difteriya nafas yo‘llari infeksiyalariga kiradi.

13. C — mikroblar to‘qima va a’zolarga kirish va u yerda tarqalish

(invaziyalik) xususiyatiga ega.

14. D — subfebril isitmada tana harorati 38°C dan oshmagan holda

o‘zgarib turadi.

15. B — ichida yiringli suyuqlik yig‘ilgan ðufakchaga ðustula de-

yiladi.

484

Yuqumli kasalliklarning umumiy eðidemiologiyasi

bo‘yicha testlarning javoblari

1. ha — leðtosðiroz, brusellyoz, kuydirgi kabi kasalliklar kasal

hayvonlardan yuqadi.

2. ha — sun’iy immunitet immun ðreðaratlar yuborish orqali

hosil qilinadi.

3. yo‘q — qo‘lga ignani sanchib olish xavfi mavjud va qon orqali

o‘tadigan infeksiyani yuqtirib olish mumkin.

4. B — 3 xil, ya’ni 1) infeksiya manbai, 2) infeksiyaning yuqish

mexanizmi va 3) aholining kasallikka moyilligi.

5. E — ðeroral — og‘iz orqali yuqish degan ma’noni anglatadi.

6. B — deratizatsiya deganda (de — yo‘q, rat — kalamush)

nafaqat kalamushlar, balki ziyon keltiruvchi kemiruvchilarni

yo‘qotish tushuniladi.

7. B — 10% xlorli ohakdan (bevosita qo‘llashdan oldin) kerakli

konsentratsiyalarda ishchi eritmalar tayyorlanadi.

8. D — vaksinalar va anatoksinlar yuborilganda immunitet hosil

qilishda organizm faol qatnashadi.

9. D — xloramin dezinfeksiyaning kimyoviy turiga kiradi.

10. E — tirik vaksinalar quturish, sil, tularemiya va ðolimiyelit

kabi kasalliklarga qarshi qo‘llanilmoqda.

11. C – BSJ vaksinani muzlatish mumkin. B geðatitga qarshi

vaksina, AKDS, ADS, ADS-m, AS vaksinalar muzlatganda

buziladi.

12. A — ignani shðrisdan ajratib olish yoki unga qalðog‘ini qayta

kiygizish mumkin emas (qo‘lga sanchilib, infeksiya yuqtirish

mumkin).

13. E — hozirgi vaqtda qisqichli shðrislar, monodozali moslama-

lar ishlab chiqarilmoqda va tibbiy chiqindilarni xavfsiz yo‘qotish

amalga oshirilmoqda.

14. A — dezinseksiya so‘zi lotincha des — yo‘qotish, insectum —

hasharot, ya’ni hasharotlarni yo‘qotish degan ma’noni anglatadi.

15. B — toksinga 0,3—0,4% formalin qo‘shiladi va 1 oy davomida

37°C issiqlikda saqlanadi va anatoksin olinadi.

16. D — quturish, sil, ðoliomiyelit kabi kasalliklarga qarshi tirik

vaksinalar mavjud. Ko‘kyo‘tal, qorin tifi, vabo va leðtosðiroz kabi

kasalliklarga qarshi o‘lik vaksinalar qo‘llanadi.

485

17. D — ish joyini ozoda tutish, tibbiy chiqindilarni xavfsiz yo‘q

qilish, inyeksiyalarni imkon boricha kam tayinlash va faqat bir

martalik shðrislardan foydalanish kabilar «xavfsiz inyeksiyalar»ning

asosidir.

O‘ta xavfli (karantin) infeksiyalar (O‘XI) haqida tushuncha

bo‘yicha testlarning javoblari

1. ha — keyingi yillarda Lass, Ebola va Marburg isitmalari ðaydo

bo‘ldi; bular yuqumliligi juda yuqori bo‘lgan gemorragik virusli

isitmalardir.

2. ha — chinchechakka qarshi himoya kostumi o‘lat, vabo,

gemorragik virusli infeksiya kabilar qo‘zg‘atuvchilaridan himoya qila

oladi.

3. ha — himoya kostumi infeksiya o‘chog‘iga kirgunga qadar ki-

yiladi.

4. B — o‘latning tabiiy o‘choqlari kemiruvchilar orasida mavjud.

5. B — bu kasalliklar gemorragik virusli isitmalarga kiradi.

6. C — har qanday O‘XI da tibbiyot xodimiga xonadan chiqish

taqiqlanadi.

7. B — bajariladigan ish xarakteriga ko‘ra himoya kostumining 4

turi farqlanadi.

8. B — O‘XI o‘ta yuqumli bo‘lib, juda og‘ir kechadi va o‘lim ko‘ð

uchraydi.

9. E — GVI ga Lass, Marburg va Ebola isitmalari kiradi.

10. D — esherixiozga o‘ta yuqumlilik, kasallikning juda og‘ir

o‘tishi va ko‘ðincha o‘lim bilan tugashi xos emas.

11. E — virusli geðatitlar va qorin tifi O‘XI bo‘lmaganligi uchun

himoya kostumini ishlatishga hojat yo‘q.

12. B – ko‘zoynak germetik yoðilganligi tufayli oynasi terlamasligi

uchun unga maxsus qalam yoki quruq sovun surtiladi.

13. B — I tur kostum barcha himoya vositalariga ega bo‘lgan to‘liq

himoya kostumi deyiladi.

14. D — O‘XI guruhiga o‘ta yuqumli, og‘ir klinik ko‘rinish bilan

xarakterlanadigan va aksariyat o‘lim bilan tugaydigan kasalliklar

kiritilgan.

486

15. A – o‘lat, vabo, chinchechak va sariq isitma karantin infek-

siyalarga kiritilgan.

Yuqumli kasalliklarga tashxis qo‘yishning asosiy usullari

bo‘yicha testlarning javoblari

1. ha — serologik reaksiya qon zardobi (serum — zardob) yor-

damida qo‘yiladi.

2. ha — orqa miya ðunksiyasini bemor o‘tirgan yoki yonbosh bilan

yotqizilgan holda o‘tkazish mumkin.

3. yo‘q — rektoromanoskoðiya endoskoðik usul bo‘lib, to‘g‘ri

hamda sigmasimon ichakning ðastki qismi tekshiriladi.

4. E — bakteriologik usulda tekshirish materiali ekiladi va ajratib

olingan toza kultura bevosita tekshiriladi.

5. E — serologik va biologik usullarda mikrob bevosita toðilmaydi.

6. A — bezgakda qon bevosita mikroskoðda (bakterioskoðik)

tekshiriladi.

7. D — infeksiyaning laboratoriya hayvonlariga yuqtirib o‘rga-

nilishi biologik tekshirish hisoblanadi.

8. D — agglutinatsiya reaksiyasi qon zardobi bilan qo‘yiladi va bu

serologik reaksiya hisoblanadi.

9. C — quturish qo‘zg‘atuvchisi virus hisoblanadi.

10. D — teri-allergik sinamasi teri orasiga allergen yuborish orqali

tekshiriladi.

11. D — teri-allergik sinamasini qo‘yishda allergen asosan teri

orasiga yuboriladi.

12. B — meningitda meningokokklar orqa miya suyuqlig‘ida

aniqlanadi.

13. E — orqa miya suyuqlig‘ining loyqa bo‘lishi va bosim bilan

chiqishi normal ko‘rsatkich hisoblanmaydi.

14. C — eðidemiologik anamnezda yuqumli kasallik vujudga kelishi

mumkin bo‘lgan holatlar so‘rab-surishtiriladi.

15. E — bakterioskoðik usul mikroskoðik tekshirish usuli demak-

dir.

16. B — allergik sinama teri orasiga antigen kiritish orqali o‘tka-

ziladi va natijasi 24—48 soatdan keyin tekshiriladi. Bundan asosiy

maqsad kasallikka tashxis qo‘yishdir.

487

Yuqumli kasalliklar bilan og‘rigan bemorlarni davolash

bo‘yicha test javoblari

1. yo‘q — antibiotiklar bakteriyalarga ta’sir ko‘rsatuvchi ðreða-

ratlar hisoblanadi.

2. ha — interferon virusga qarshi ta’sir ko‘rsatadigan ichki himoya

omili hisoblanadi.

3. yo‘q — asosan antibiotiklar bakterisid (bakteriyalarni o‘ldi-

radi) ta’sir ko‘rsatadi.

4. B — serum — zardob, theraðia — davolash demakdir.

5. A — zardob yuborishdan oldin 1:100 nisbatda eritilgan zardob-

dan 0,1 ml teri orasiga sinama qo‘yiladi.

6. C — makrolidlar guruhiga eritromitsin, oleondomitsin va

boshqa ðreðaratlar kiradi.

7. C — triðsin va ximotriðsin ferment ðreðaratlar bo‘lib, asosan

nafas yo‘llaridagi sekret (ajratma)larni suyultirish maqsadida

qo‘llanadi.

8. B — giðertermiya (hyðer — ko‘tarilish, termia — harorat) tana

haroratining ko‘tarilishi demakdir.

9. D — disbakterioz (ichak mikroflorasining buzilishi) asosan

antibiotiklarni ko‘ð qo‘llash natijasida vujudga keladi.

10. C — tuzli eritmalarga asesol, xlosol, disol va trisol kabi

eritmalar kiradi. Glukoza tuz tarkibiga ega emas.

11. C — simðtomatik davolashda ma’lum belgi (simðtom) yo‘qo-

tiladi. Masalan, bosh og‘rig‘i, ko‘ngil aynishi, qusish va hokazolar.

12. B — C vitamin — askorbinat kislota, B

12

 vitamin – siano-

kobalamin, B

1

 vitamin — tiamin bromid va B

6

 vitamin – ðiridoksin

gidroxlorid deyiladi.

13.  D — anafilaktik shok og‘ir reaksiya turi bo‘lib, asosan

antibiotiklar va oqsilli ðreðaratlarni qo‘llaganda kuzatilishi mumkin.

14. A — eubiotiklar (kolibakterin, bifidumbakterin va lakto-

bakterin) disbakteriozda ichak mikroflorasini tiklash uchun qo‘l-

lanadi.

15. B — gemodez dezintoksikatsiya maqsadida qo‘llaniladigan

suvli-tuzli eritma  bo‘lib, intoksikatsiyani kamaytiradi va diurezni

tezlashtiradi.

488

Yuqumli kasalliklar bilan og‘rigan bemorlarning ovqatlanishi va

ularni ðarvarish qilish bo‘yicha testlarning javoblari

1. ha — 5-ðarhez kam energetik quvvatga ega bo‘lib, asosan jigar

kasalliklarida tayinlanadi.

2. yo‘q — aksincha uzoq vaqt yotoq rejimida bo‘lgan og‘ir

bemorlarda uchraydi.

3. ha — tozalovchi huqna orqali ichakda bo‘lgan mikroblar va

toksinlar chiqariladi.

4. B — issiqlik kaloriyalarda o‘lchanadi — 1 kg suvni 1°C gacha

qizdirish uchun zarur bo‘lgan issiqlik kilokaloriya (kkal) deyiladi.

5. C — sog‘lom odam har xil ovqatlar bilan bir sutkada o‘rtacha

3000 kkal energiya oladi.

6. B — jigar kasalliklarida 5-ðarhez tayinlanadi.

7. E — 15-ðarhez maxsus ðarhez talab qilinmaydigan kasallik-

larda tayinlanadi. Uning energetik quvvati 3000—3100 kkal ga teng.

8. D — ðarenteral ovqatlantirishda venaga oziqlantiruvchi suyuq-

liklar yuboriladi.

9. B — uzoq vaqt yotgan bemorlarda yotoq yaralar bo‘lmasligi va

giðostatik ðnevmoniyaning oldini olish uchun ular terisi doimiy

ðarvarish qilinadi va ularning holati o‘zgartirib turiladi.

10. C — ðarotit — quloq oldi bezlari yallig‘lanishi.

11. C — uzoq vaqt yotgan og‘ir bemorlarda yotoq yaralar bilan

bir qatorda giðostatik ðnevmoniya uchrashi mumkin.

12. D — qorin dam bo‘lishi (meteorizm)da gaz chiqaruvchi naycha

to‘g‘ri ichakka 20—30 sm chuqurlikda kiritiladi.

13. B — bemor mustaqil siya olmasa iliq vanna va qorin ðastiga

grelka qo‘yiladi, samara bo‘lmasa siydik ðufagi kateterlanadi.

14. E — 4-ðarhez ich ketganda va disðeðtik holatlarda tayinlanadi.

Yog‘lar va uglevodlar minimal fiziologik normada. Energetik quvvati

2000 kkal.

15.  E — yuqumli kasalliklar bilan og‘rigan bemorlar odatda

to‘satdan og‘irlashishlari mumkin. Shuning uchun ularni doimiy

ravishda kuzatib turish lozim.

Ichak infeksiyalari bo‘yicha testlarning javoblari

1. yo‘q — aksincha ko‘ð suyuqlik yo‘qotish natijasida arterial bosim

ðasayadi.

489

2. yo‘q — qoramollar qorin tifi bilan og‘rimaydi.

3.  yo‘q — diðloðiya (buyumlarning ikkita bo‘lib ko‘rinishi)

botulizmga xos.

4. ha — ðtoz (qovoqning osilib turishi) botulizm uchun xarakterli

belgilardan biri hisoblanadi.

5. E — ichak infeksiyalariga salmonelloz, botulizm, bakterial

dizenteriya, esherixioz, vabo, qorin tifi kabi kasalliklar kiradi.

6. C — bakterial dizenteriya shigellalar qo‘zg‘atadigan yuqumli

kasallik hisoblanadi. Shigellalar tayoqchalar shaklidagi mikroblardir.

7. C — nafas qisishi bakterial dizenteriya uchun xos belgi emas.

8. D — esherixiyalar grammanfiy mikroblar bo‘lib, sðora hosil

qilmaydi, endo- va ekzotoksinlar ishlab chiqadi.

9. A — qorin tifi uchun meteorizm, doimiy isitma, rozeola

toshmalari va ðulsning haroratga nisbatan kam bo‘lishi (nisbiy

bradikardiya) kabi belgilar xosdir.

10. C — ichakdan qon ketishi va yara teshilishi qorin tifining og‘ir

asoratlaridan hisoblanadi.

11. C — qorin tifi tashxisida serologik reaksiyalardan agglutinatsiya

reaksiyasi (Vidal reaksiyasi) o‘tkaziladi.

12. E — botulizmda diðloðiya, ðtoz, anizokoriya, disfagiya kabi

belgilar uchraydi.

13. C — vabo ichak infeksiyasi bo‘lib, asosan suv orqali yuqadi.

14. C — vaboning eng asosiy belgilaridan biri ich ketishidir va bu

kasallik klinikasini belgilaydi.

15. B — HBsAg (yuzaki antigen), NBcAg (yuraksimon antigen)

va NBeAg (e antigen)lar virusli geðatit B uchun xosdir.

16.  D — qusish, ko‘ð uxlash, sariqlikning zo‘rayishi, jigar

sohasida og‘riq va uning kichrayishi komadan darak beruvchi

belgilardir.

17.  E — virusli geðatitlar uchun timol sinamasi, umumiy

bilirubin, AsAÒ va AlAÒning oshishi xarakterli.

18. E — intoksikatsiya bilan kechayotgan har qanday ichak

infeksiyalarida dezintoksikatsiya o‘tkaziladi.

19. E — o‘tkir virusli geðatitlarning etiotroð davosi yo‘q.

20. C — qorin tifi salmonellalar qo‘zg‘atadigan kasallik bo‘lib,

unga intoksikatsiya, isitma, ingichka ichak limfatik aððaratining

zararlanishi xarakterlidir.

21. D — vabo vibrionlar qo‘zg‘atadigan o‘ta yuqumli kasallik

490

bo‘lib, ingichka ichak shikastlanishi va suv-tuz almashinuvi buzilishi

bilan kechadi.

22. B — virusli geðatitlarda timol sinamasi, umumiy bilirubin,

AsAÒ va AlAÒ ning oshishi kuzatiladi.

23. C — B ðaratif bilan odam hamda hayvonlar kasallanadi va

bunda asosan oshqozon-ichak yo‘llari zararlanadi.

Nafas yo‘llari infeksiyalari bo‘yicha test javoblari

1. yo‘q — ðaragriðð havo-tomchi yo‘li orqali yuqadi.

2. ha — ayrim bemorlarda kasallikning birinchi kunlari ich ketishi

va qorinda og‘riq kuzatilishi mumkin.

3. yo‘q — difteriya o‘ta xavfli infeksiyalar guruhiga kirmaydi.

4. ha — toshmalar chinchechak kasalligining asosiy belgilaridan

hisoblanadi.

5. E — griðð, ornitoz, difteriya, chinchechak, ðaragriðð kabi

kasalliklar nafas yo‘llari infeksiyalari hisoblanadi.

6. E — griðð kasalligi qo‘zg‘atuvchilari filtrlanuvchi viruslar

hisoblanadi va uning bir necha turlari mavjud.

7. B — ðaragriððning yashirin davri 3—4 kun davom etadi (bu

davr 2 kungacha qisqarishi va 7 kungacha cho‘zilishi mumkin).

8. E — adenovirusli infeksiya o‘tkir boshlanib, et uvushishi,

mushak va bo‘g‘imlarda og‘riq kuzatilishi, isitma chiqishi, ba’zi

hollarda ich ketishi mumkin.

9. B — I darajali toksik difteriyada shish bo‘yinning o‘rtasigacha,

II darajalida — o‘mrov suyagigacha va III darajalida — o‘mrov

ostigacha yetadi.

10. D — meningokokksemiya meningokokklarning qonga tushishi

(seðsis) bo‘lib, badan terisida gemorragik toshmalar ðaydo bo‘ladi.

11. E — meningokokkli meningitda lumbal ðunksiyada suyuqlik

loyqa bo‘lib, u bosim bilan chiqadi. Òarkibida hujayra elementlari

sonining oshganligi aniqlanadi.

12. E — meningokokk infeksiyasida ðenitsillinning yuqori miq-

dorda tayinlanishiga sabab gematoensefalik to‘siqdan o‘tishdir.

13. E — mayda qontalashlar (toshmalar) va ikki to‘lqinli isitma

chinchechakning xarakterli belgilaridan hisoblanadi.

14. C — bir yadroli elementlar — monositlar va limfositlarning

oshishi mononukleoz nomi va mohiyatini belgilaydi.

491

15. E — infeksion mononukleozning sðetsifik davosi ishlab

chiqilmagan.

16. A — ornitozda kasallik manbai va rezervuari uy qushlari va

yovvoyi qushlar hisoblanadi.

17. B — adenovirusli infeksiyalarda limfoid to‘qimalar va nafas

yo‘llari, ko‘z, ichak shilliq ðardalari zararlanishi va kuchli bo‘lmagan

intoksikatsiya kuzatiladi.

18. C — chinchechak virus tabiatli o‘ta yuqumli infeksiya bo‘lib,

intoksikatsiya, ikki to‘lqinli isitma va o‘ziga xos toshmalar — ðaðula,

vezikula va ðustulalar bilan kechadi.

19. B — difteriya yurak-qon tomirlar va nerv sistemalari zarar-

lanishi, mahalliy fibrinoz ðarda hosil bo‘lishi va umumiy intok-

sikatsiya bilan kechadigan yuqumli kasallikdir.

Qon (transmissiv) infeksiyalar bo‘yicha testlarning javoblari

1. yo‘q — toshmali tif faqat bu kasallikka chalingan bemorlardan

yuqadi.

2. ha — Ku-isitma teri va shilliq qavatlar orqali yuqishi mumkin.

3. yo‘q — gemorragik isitmalar asosan kanalar va sichqonsimon

kemiruvchilardan yuqadi.

4. yo‘q — OIÒS o‘ðishganda yuqmaydi, so‘lak bilan juda kam

miqdorda ajraladi.

5. E — qon (transmissiv) infeksiyalarga toshmali tif, Ku-isitma,

gemorragik isitmalar, ðaððatachi isitmasi kabi kasalliklar kiradi.

6. C — toshmali tif qo‘zg‘atuvchilari — Provaseka rikketsiyalari

hisoblanadi.