M. G. Safin,D. G‘. Hayitov, yu. S. Ruziyev

Metalloproteinlar-oqsillarga bir yoki bir necha metall ionlarini 
birikishidan hosil bo‘lgan biopolimerlardir. Bu oqsillar jumlasiga: ferritin, 
transferrin va gemosederinlarni kiritish mumkin. Shuningdek ko‘p 
fermentlarning 
tarkibiga 
xilma 
xil 
metallar 
kiradi. 
Masalan: 
Alkogoldegidrogenaza, 
karbongidraza 
va 
karboksipeptidazalarning 
tarkibiga rux kirsa, fosfogidrolaza va fosfotransferazalar takibiga-magniy, 
peroksidaza 
va 
katalazalar 
tarkibiga-temir, 
tirozinaza 
va 
sitoxromoksidazalar tarkibiga-mis, arginaza tarkibiga-molibden kiradi. 
Xossalari jihatidan oqsillar, eng avvalo, gidrofil xususiyatni namoyon 
etadi ya’ni bo‘kadi. Suvdagi eritmasi kolloid eritmadir. Tindal effektini 
beradi ya’ni yorug‘lik nurini sindira oladi. 
Molekulasi tarkibida ko‘p miqdorda - COOH, - NH
2
funksional 
guruhlari bo‘lganligi uchun oqsillar amfoter hossasiga ega: 
Eritmadagi H
+
ionlari konsentratsiyasi(pH ko‘rsatkichi)ni o‘zgartirish 
yo‘li bilan oqsil molekulasini dissosilanishini ko‘chaytirish yoki
pasaytirish mumkin: 
Zaryadsizamfionlareritmaningma’lumpHko‘rsatkichida, 
elektr
maydoni
bo‘ylabnaanodgavanakatodgaqarabharakatlanmaydi. 
Buholatizoeletrikholatdeyiladi. 
AnashuizoelektrikholatininamoyonqiluvchipHko‘rsatkichishuoqsilningizo
elektriknuqtasi(IEN) 
deyiladi. 
AyrimoqsillaruchunIENko‘rsatkichiquyidagicha: pepsin - 1,0; gemoglobin 

---

16 
- 6,8; sitoxrom - 10,65; tuxumalbumini - 4,6; mioglobin - 7,0; lizosim - 
11,0 vahokaza.
Oqsilmolekulasiningkationyokianionholidagizaryadiningkatta-
kichikligigaqarabelektroforez(elektrmaydonidagiharakat) 
hodisasinamoyonbo‘ladi, 
undanoqsilmolekulasiniajratibolishda, 
gomogenlikdarajasinianiqlashdafoydalaniladi. 
Oqsillarning eng muhim xususiyatlaridan biri, ularning tabiiy holatda 
native 
(iviq) 
ko‘rinishda 
bo‘lishidir. 
Yuqori 
harorat(50-60°)da, 
ionlantiruvchi nurlar, ultratovush, og‘ir metallarning tuzlari, kuchli 
ishqoriy yoki kislotali muhit, organik erituvchilar ta’sirida oqsilning nativ 
holatini o‘zgartiradi, denaturatsiyaga uchratadi. Natijada uning biologik 
hususiyati, 
fermentativ
faolligi yo‘qoladi, molekulasi tartibsiz shaklga 
kelib qoladi. Denaturatsiyalangan oqsil molekulasi yana tabiiy holatga 
qaytishi mumkin, buni oqsil renaturatsiyasi deyiladi. 
Oqsillar bo‘yicha olib boriladigan laboratoriya ishlari: «To‘qima va 
biologik suyuqliklardan oqsillarni ajratish va ularning eruvchanligini 
aniqlash», «Oqsillarni cho‘ktirish reaksiyalari», «Oqsillarga xos rangli 
reaksiyalar», «Oqsillarni dializlash va izoelektrik nuqtalarini aniqlash», 
«Oqsillarni miqdorini aniqlash», «Oqsillarni gidrolizlash» va «Qog‘oz 
xromatografiyasi uslubida oqsillarni aminokislota tarkibini aniqlash» 
mavzularini o‘tishga mo‘ljallangan.