M. H. Shermatov, O. I. Egamberdiyev funksional analiz va integral tenglamalar
Download 1.42 Mb. Pdf ko'rish
|
funksional analiz va integral tenglamalar
1 ga teng X to`plam o`lchovlari 0 ga teng bir nuqtali to`plamlar yig`indisida saqlanadi, ammo II σ tasdiq bajarilmaydi. Bundan tashqari shunga ishonch hosil qilish mumkinki, II
xossa umuman olganda σ− additivlik xossasiga teng kuchli. Haqiqatan ham, S yarim halqada aniqlangan biror µ o`lchov berilgan bo`lsin. A 1
2
n , . . . sanoqli sondagi to`plamlar S dan olin- gan bo`lib, A 1
2
to`plamlar o`zaro kesishmasin va A = ∞ S
A k 77
tenglik bajarilsin. U holda har qanday o`lchov I σ xossaga ega bo`lganligi sababli
X
µ(A n ) ≤ µ(A) tengsizlik bajariladi. Bundan tashqari, agar µ o`lchov II
xossaga ham ega bo`lsa, u holda (chunki A
lar A ni qoplaydi) ∞ X
µ(A n ) ≥ µ(A) tengsizlik ham bajariladi. Shuning uchun
X
µ(A n ) = µ(A) tenglik o`rinli. Demak, o`lchovning sanoqli yarim additivligi uning σ− addi- tivligini ta'minlar ekan. Mustaqil ishlash uchun savol va topshiriqlar 1. [0, 1] kesmadagi barcha irratsional sonlar to`plamini X bilan belgi- laymiz. S m orqali X ning (a, b) interval, [a, b] kesma va [a, b) , (a, b] yarim intervallar bilan kesishmalaridan hosil bo`lgan to`plamlar sistemasini belgilaymiz. Agar A
= X T (a, b) ( T [a, b], T (a, b], T [a, b)) desak, har bir A
to`plamga m(A ab ) = b − a sonni mos qo`yamiz. Bu to`plam funksiyasi m σ− additiv o`lchov bo`ladimi? 2. Har bir A ⊂ R to`plamga m(A) = X
T
1 2 n sonni mos qo`yamiz. m to`plam funksiyasi o`lchov bo`lishini ko`rsating. A = (−∞, 0) va B = [1, 4] to`plamlarning o`lchovlarini toping. 3. 2-misolda aniqlangan m o`lchov σ− additiv o`lchov bo`ladimi? 78 8- §. O`lchovning Lebeg bo`yicha davomi 8.1. Birli (birlik elementli) yarim halqada aniqlangan o`lchovning Lebeg bo`yicha davomi. Agar S
yarim halqada aniqlangan m o`lchov additivlik xossasiga ega bo`lib, ammo σ− additiv bo`lmasa, u holda m ning S
dan M(S
) ga davomi bilan o`lchovni davom ettirish jarayoni tugaydi, ya'ni m o`lchovni M(S m ) dan kengroq sinfga davom ettirib bo`lmaydi. Agar S m da aniqlangan m o`lchov σ− additiv bo`lsa, u holda m ni S m dan
M(S m ) ga nisbatan kengroq bo`lgan va qandaydir ma'noda maksimal sinf- ga davom ettirish mumkin. Buni Lebeg bo`yicha davom ettirish yordamida amalga oshirish mumkin. Bu bandda birli yarim halqada berilgan o`lchovni Lebeg bo`yicha davom ettirish masalasini qaraymiz, umumiy holni esa kelgusi bandda qaraymiz. Bizga biror S
birli yarim halqada aniqlangan σ− additiv m o`lchov beril- gan bo`lsin va E to`plam S
yarim halqaning biri bo`lsin. E ning barcha qism to`plamlaridan tashkil topgan A(E) sistemada tashqi o`lchov deb ataluv- chi µ ∗ funksiyani quyidagicha aniqlaymiz. 8.1-ta'rif. Ixtiyoriy A ⊂ E to`plam uchun
(A) = inf X
) (8.1) son A to`plamning tashqi o`lchovi deb ataladi. Bu yerda aniq quyi chegara A to`plamni qoplovchi barcha chekli yoki sanoqli {B n } , B n ∈ S m to`plamlar sistemasi bo`yicha olinadi. 8.1-teorema (Sanoqli yarim additivlik). Agar A va sanoqlita A 1
2
A n , . . . to`plamlar uchun A ⊂ ∞ S
A n bo`lsa, u holda quyidagi tengsizlik o`rinli
(A) ≤ ∞ X
µ ∗ (A n ). 79
Bu teorema tasdig`ining isboti 6.3-teorema tasdig`i isbotiga (aynan) o`xshash amalga oshiriladi. 8.2-ta'rif. Agar A ⊂ E to`plam va istalgan ε > 0 uchun shunday B ∈ M(S
m ) to`plam mavjud bo`lib, µ ∗ (A∆B) < ε tengsizlik bajarilsa, A (Lebeg bo`yicha) o`lchovli to`plam deyiladi. Faqat o`lchovli to`plamlar sinda aniqlangan µ ∗ funksiya Lebeg o`lchovi deb ataladi va u µ har bilan belgilanadi. Ravshanki, S
va M(S
m ) dan olingan to`plamlar o`lchovli bo`ladi. Bunda, agar A ∈ S m va B ∈ M(S m ) bo`lsa, u holda µ(A) = m(A), µ(B) = m 0 (B). Agar A o`lchovli to`plam va µ
(A∆B) < ε tengsizlikni qanoatlantiruvchi
) to`plam berilgan bo`lsa, A∆B = (E\A)∆(E\B) tenglikdan A ning to`ldiruvchi to`plami E\A ning ham o`lchovli ekanligi kelib chiqadi. 8.2-teorema. O`lchovli to`plamlar sistemasi U(E) halqa bo`ladi. Isbot. Ixtiyoriy A 1 va A 2 to`plamlar uchun A 1
2 = A 1 \(A 1
2 )
va A 1
2 = E\[(E\A 1 ) ∩ (E\A 2 )]
tengliklar o`rinli bo`lgani uchun quyidagini isbotlash yetarli. Agar A 1
A 2
bo`lsa, u holda A = A 1
2
bo`ladi, ya'ni o`lchovli to`plamlarning ayirmasi o`lchovlidir. Haqiqatan ham, A 1 va A 2 o`lchovli to`p- lamlar uchun shunday B 1
m ) va B 2 ∈ M(S m ) to`plamlar mavjudki, µ ∗ (A 1 ∆B 1 ) < ε 2 va µ ∗ (A 2 ∆B 2 ) < ε 2 80 tengsizliklar o`rinli bo`ladi. B = B 1
2
) bo`lganligi uchun (A 1
2 )∆(B 1 \B 2 ) ⊂ (A 1 ∆B 1 ) ∪ (A 2 ∆B 2 )
∗ (A∆B) < ε tengsizlikni olamiz. Demak, A 1
2
U(E) u holda (8.2) va (8.3) munosabatlardan A 1 T A 2
va A 1 S A 2
U(E) ekanligini olamiz. A 1 va A 2 to`plamlarning simmetrik ayirmasining o`lchovli ekanligi
1 ∆A 2 = (A 1
2 ) ∪ (A 2 \A 1 ) tenglikdan kelib chiqadi. ∆ 8.1-eslatma. S m ning birlik elementi - E o`lchovli to`plamlar sistemasi U(E) uchun ham birlik eliment bo`ladi, shuning uchun o`lchovli to`plamlar sistemasi U(E) algebra tashkil qiladi. 8.3-teorema. O`lchovli to`plamlar sistemasi U(E) da aniqlangan µ to`p- lam funksiyasi addituvdir. Bu teoremaning isboti 6.6-teorema isbotini so`zma-so`z takrorlash bilan amalga oshiriladi. 8.4-teorema. O`lchovli to`plamlar sistemasi U(E) da aniqlangan µ to`p- lam funksiyasi σ− addituvdir. Isbot. O`lchovli to`plamlar sistemasi U(E) dan olingan A va juft-jufti bilan o`zaro kesishmaydigan A 1
2
to`plamlar uchun A = ∞ S
A n bo`lsin. 8.1- teoremaga ko`ra, µ ∗ (A) ≤ ∞ X
µ ∗ (A n ) =⇒ µ(A) ≤ ∞ X
µ(A n ) (8.4) tengsizlik o`rinli. 8.3-teoremaga ko`ra, har bir n da µ(A) ≥ µ( n ∪ k=1 A k ) =
n X
µ(A k ) (8.5) tengsizlikni olamiz. (8.5) da n → ∞ da limitga o`tib, µ(A) ≥ ∞ X
µ(A n ) (8.6) 81 ga ega bo`lamiz. (8.5) va (8.6) lardan teorema tasdig`i kelib chiqadi. ∆ 8.5-teorema. Lebeg bo`yicha o`lchovli bo`lgan barcha to`plamlar sestemasi U(E) , E birlik elimentli σ− algebradir. Isbot. 6.7-teorema isbotini so`zma-so`z takrorlash yordamida sanoqlita
1
2
to`plamlar uchun A = ∞ S
A n ∈ U(E) ekanligini isbotlash mumkin. Ikkinchi tomondan,
\
A n = E\ ∞ [
(E\A
) tenglikka ko`ra, ∞ T
A n ∈ U(E) ekanligiga ishonch hosil qilamiz. ∆ Tekislikdagi to`plamlarning Lebeg o`lchovi xossalariga o`xshash, o`lchovning σ− additivlik xossasidan uning uzluksizlik xossasi kelib chiqadi. Ya'ni, A 1
2
o`lchovli to`plamlar ketma-ketligi uchun A = ∞ T
A n bo`lsa, u holda µ(A) = lim n→∞ µ(A n ) bo`ladi. Xuddi shuningdek, agar biror o`lchovli to`plamlarning A 1 ⊂ A 2
. . . ⊂ A n ⊂ . . . ketma-ketligi uchun A = ∞ S
A n bo`lsa, u holda µ(A) = lim n→∞ µ(A n ) tenglik o`rinli. Shunday qilib, biz ko`rsatdikki, agar birlik elimentli S m yarim halqada σ− addituv m o`lchov berilgan bo`lsa, bu o`lchovni Lebeg bo`yicha davom ettirish natijasida U(E) , σ− algebrada aniqlangan σ− addituv µ o`lchov hosil bo`ladi. 8.3-ta'rif. O`lchovli to`plamlar sestemasi U(E) da aniqlangan va U(E) da tashqi o`lchov µ ∗ bilan ustma-ust tushuvchi µ = L(m) funksiya m o`l- chovning Lebeg davomi deyiladi. 82
8.2. Birlik elementga ega bo`lmagan yarim halqada berilgan o`l- chovni davom ettirish. Agar m o`lchov birlik elimentga ega bo`lmagan S m yarim halqada aniqlangan bo`lsa, u holda avvalgi banddagi o`lchovni Lebeg bo`yicha davom ettirish jarayonida ba'zi o`zgarishlar sodir bo`ladi. Aniqrog`i,
tashqi o`lchov chekli P
) yig`indiga ega bo`lgan S n B n ∈ S m qop-
lamasi mavjud bo`lgan A to`plamlar uchun aniqlanadi. To`plam o`lchovliligi ta'ri o`zgarishsiz qoladi. 8.2-8.4-teoremalar va 8.3-ta'rif o`z kuchini saqlab qoladi. Yarim halqada birlik elementning mavjudligidan 8.2-teorema isbotida foydalanilgan. Umumiy holda ham 8.2-teoremani isbotlash mumkin. Buning uchun A 1
2
dan A 1 S
2 ∈ U(E) kelib chiqishini birlik elementga bog`liqsiz ravishda ko`rsatish kerak. Bu tasdiq (A 1
2 )∆(B 1 ∪ B 2 ) ⊂ (A 1 ∆B 1 ) ∪ (A 2 ∆B 2 )
m yarim halqada birlik element mavjud bo`l- magan holda 8.5-teorema quyidagi teoremaga almashtiriladi. 8.6-teorema. Istalgan boshlang`ich m o`lchov uchun Lebeg bo`yicha o`l- chovli to`plamlar sistemasi U(E) δ− halqa bo`ladi. Sanoqli sondagi o`lchovli
1
2
to`plamlar birlashmasi bo`lgan A = ∞ S
A n to`plamning o`lchovli bo`lishi uchun µ µ
S
¶ miqdorning n ga bog`liqsiz o`zgarmas bilan chegaralangan bo`lishi zarur va yetarli. Isbot. Yetarliligi. O`lchovli to`plamlarning A 1
2
n , . . . sanoqli sis- temasi berilgan bo`lib, sup
n≥1 µ Ã
[
! = K < ∞ bo`lsin. Yangi A 0 1 = A 1 , A 0 2 = A 2 \A 1
0 3 = A 3 \(A 1 [ A 2 ), . . . , A 0 n = A n \ n−1 [
A k , . . . 83
o`lchovli to`plamlar ketma-ketligini tuzamiz. Tuzilishiga ko`ra, A 0 1
0 2
A 0 n , . . . to`plamlar o`zaro kesishmaydi. Bundan tashqari, istalgan n da n S
A 0 k =
S
tenglik o`rinli. Bundan tashqari sup
Ã
[
! = sup n µ Ã
[
! = sup n n X
µ(A 0 k ) ≤ ∞ X
µ(A 0 k ) ≤ K shart bajariladi. Demak, istalgan ε > 0 son uchun shunday n ∈ N mavjudki,
Ã
[
!
∞ X
µ(A 0 k ) < ε 2 tengsizlik o`rinli bo`ladi. C = n S
A 0 k to`plam o`lchovli bo`lgani uchun, shun- day B ∈ S
to`plam mavjud bo`lib, µ ∗ (C∆B) < ε 2 tengsizlik bajariladi. A ∆ B ⊂ (C ∆ B) [ Ã ∞ [
A 0 k ! munosabatdan foydalansak, µ ∗ (A∆B) < ε tengsizlikni olamiz. Demak, A o`lchovli to`plam ekan. Zaruriyligi. Aytaylik sanoqlita A 1
2
o`lchovli to`plamlar uchun A = ∞ S
A n to`plam o`lchovli bo`lsin va µ(A) chekli bo`lsin. U holda istal- gan n ∈ N uchun
S
A k ⊂ A munosabatdan va n S
A k o`lchovli to`plam bo`lgani uchun
Ã
[
!
⇐⇒ sup
n µ Ã
[
!
∆ 8.1-natija. O`lchovli to`plamlar sin U(E) va A ∈ U(E) to`plam beril- gan bo`lsin. A to`plamning barcha B ∈ U(E) qism to`plamlaridan tuzilgan B(U(A)) sistema σ− algebra bo`ladi. Masalan, agar U(R) sonlar o`qidagi Lebeg ma'nosida o`lchovli to`plamlar sin va A = [a, b] ixtitoriy kesma bo`lsa, u holda [a, b] kesmada saqlanuvchi o`lchovli to`plamlar sistemasi σ− algebra tashkil qiladi. 84
Lebeg o`lchovining yana bir xossasini keltiramiz. 8.4-ta'rif. Agar µ(A) = 0 va A 0 Download 1.42 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling