M j o r a y e V, J. E s h o n q u L o V

Poetik strukturasiga ko£ra tasnifda q o 'shiqlar ohangini, ya’ni 
yo‘lini naqoratlar va takrorlar belgilab Ье*асц. Qo‘shiqlar ohang 
yo‘liga qarab farqlanganda ikki holatni kuz^tamiz. Birinchi holat- 
to‘rtliklar erkin holda birikib, har bir to‘rtli^ individual bir kechin- 
mani aks ettiradi va o‘ziga xos kompozitsioi\ qurilmaga ega bo‘ladi. 
Ikkinchisi-qo‘shiq matnidagi to‘rtliklar o‘z a ro birlashib, ma’lum bir
160

---

voqeani yoxud kechinmani ifodalab keladi. Qo‘shiqlar ohang yo‘liga 
ko‘rab farqlanganda ular asosan ikkita katta guruhga ajraladi:
a) Voqeaband bo'lmagan - to‘rtlik qo‘shiqlar.
b) Voqeaband - to‘rtlik qo‘shiqlar.
Voqeaband qo‘shiqlarda yuqorida ta’kidlaganimizdek har bir 
to‘rtliklar ma’lum bir voqea bilan o‘zaro birikib keladi. Bu yerda 
to‘rtliklarning ketma-ketligi turg‘un holatga kelib, voqeabandlik ho- 
sil bo'ladi.
Voqeabandlik masalasiga olimlarning qarashlari turlicha. Ayrim 
olimlar voqebandlik (syujet) barcha qo‘shiqlarga xos desa24 boshqa 
olimlar butunlay teskarisini, ya’ni syujetlilik qo‘shiqlarga xos emas- 
ligini uqtirishadi.25 Har ikki qarashga ham qo‘shilib bo‘lmaydi. Bi- 
rinchidan, syujet hamma qo‘shiqlarda ham uchrayvermaydi. Biz 
tahlilga tortgan qo'shiqlarning asosiy qismi voqeaband emas, ya’ni 
syujetga ega bo ‘ lmagan qo‘ shiqlardir. Bundan syujet qo ‘ shiqlarga xos 
emas degan fikr kelib chiqmaydi. Shunday qo‘shiq namunalari borki, 
ularda voqeabandlik ustunlik qiladi. Bunday qo‘shiqlar ma’lum bir 
syujet asosiga quriladi va matndagi satrlar ushbu voqeani ifodalab 
keladi.
Misol uchun:
Oqti, oqti, oqti 
Aminaxon oqti.
Hasan-Husanlar bilan,
Soylarga botdi.
Uni ко ‘rib onasi 
Bilagidan tortdi.