M j o r a y e V, J. E s h o n q u L o V

22 
Крракалпок фолыслори ва очерклари. - Тошкент: Фан, 1977, 130-142 б; 
Айимбетов К. Коракалпок фольклори.-Нукус, 1977, 24-40 б.
156

---

Rus folklorshunosi D.M.Balashov xalq qo‘shiqlarini 1) Mavsum;
2) to‘y; 3) motam marosimi folklori namunasi sifatida o‘rgansa, 
V.Propp mavsum va oilaviy marosim deb ikki guruhga ajratadi.23
Shu o ‘rinda qo‘shiqlarni qaysi mezonlar asosida tasnif etish lozim, 
degan savolning qo‘yilishi tabiiy, albatta.
Bizning nazarimizda qo‘shiqlaming tasnifida eng awalo bitta 
mezonga amal qilish lozim. To‘g‘ri, qo‘shiq janrining tur va uzvlar- 
ning har biri o‘z spetsifik xususiyatlariga ega ekanligi tabiiy. Biroq 
bu xususiyatlar ularni tasnif etilishida yaxlit bir mezondan kelib 
yondoshishga monelik qila olmaydi. Shunday ekan, qo‘shiqlar ijro 
o‘rni, holati, musiqaga munosabati va badiiyatidan kelib chiqib: 1) 
ijro o‘rni; 2) poetik strukturasi; 3) musiqiyligi va raqsga munosa- 
batiga qarab tasnif etilishi lozim.
Ijro o‘miga qarab tasnif etilganda qo‘shiqlar, marosim va noma- 
rosim qo‘shiqlariga ajraladi.
0 ‘z navbatida marosim qo‘shiqlari ham ikki: 
mavsutniy ma­
rosim
va 
oilaviy-maishiy marosimlar qo ‘shiqlariga
bo‘linadi. Mav- 
sumiy marosim qo'shiqlari tematik va funksional xususiyatlariga 
ko‘ra, yilning to ‘rt mavsumi bilan bog'liq (navro'z, sust xotin, 
choy momo, oblo baraka, yasun-yusun) bilan bog‘liq qo'shiqlami 
kiritish mumkin.
Marosim qo‘shiqlari inson hayotining eng muhim davrlafi, buril- 
ish nuqtalari (tug‘ilish, balog‘at, uylanish, o‘lim) va ulaming tabiat- 
ga munosabati o‘z aksini topgan bo‘lib, maishiy, psixlologik hamda 
estetik funksiyani ham bajarib keladi.
Ayrim mavsumiy marosim qo'shiqlari davrlar о‘tishi bilan 
lirik qo‘shiqlarga aylangan holatlar mavjud. «Qoshingni qora 
deydilar»,«Kichkinajon - kichkina», bolalaming «Boychechak», 
«Cho‘chvara qaynaydi», «Oftob chiqdi olamga» qo‘shiqlari ana 
shular jumlasidandir. Bu qo‘shiqlar dastlab faqat mavsum marosimi-