M. K. Tursunov, Х. A. Matniyozov, sh. M. Mansurova issiqlik ta’minoti tizimlari

 
VIII.5.  Kanalsiz yotqiziladigan quvurlar konstruksiyalari 
Quvurlarni odatda uning diametri 200 - 300 mm gacha bo‘lganda kanalsiz 
yotqiziladi. Keyingi paytlarda payvandlashning zamonaviy usularini qo‘llanilishi va 
izolyasiya materiallarining chidamliligini oshirilishi kattaroq diametrdagi quvurlarni 
ham (500 mm va undan kattaroq) kanalsiz yotqizish imkonini bermoqda. 

---

97 
Quvurlarni kanalsiz yotqizilgan vaqtda asosan er usti va tuproq suvlaridan 
hamda daydi toklardan ehtiyot bo‘lish kerak. SHuning uchun quvurlar karroziyaga 
qarshi qatlamlar, elektr - kimyoviy himoya bilan ta’minlandi. SHu bilan birga qum va 
tosh to‘ldiruvchili yo‘ldosh drenajlar quriladi. 
Quvurning himoyalash vazifasini amalga oshirishda: 
1. Qumli to‘ldirgichlar quruq erlarda ishlatiladi. Toshli to‘ldirgichlar va yo‘ldosh 
drenaj quriladi. 
2.Qumli, 
toshli 
to‘ldirgichlar va yo‘ldosh drenajlar qo‘riladi. 
Drenajda asbesttsementli keramik, betonli, temir-betonli bosimsiz quvurlar 
ishlatiladi. Quvurlarning ustki qismida teshiklar bo‘lib teshiklar iflosliklar va
tuproq bilan to‘silib qolmasligi uchun tosh yoki shlak bilan to‘ldiriladi. 
Yo‘ldosh drenaj quvuri qiyaligi 0,003 dan kam bo‘lmasligi kerak. 
Zamonaviy kanalsiz yotqizilgan tizimlar quvurlarini ko‘ndalang ko‘yilmaydi. 
SHuning uchun egiluvchan kompensatorlar mahsus kanallarda qo‘yiladi.
Er osti issiqlik uzatuvchilari zadvijkalari, kompensatorlari, drenaj qurilmalari, 
chiqaruvchi va tushiruvchilar maxsus kameralarga qo‘yiladi. Kamera va nishalar ham 
yig‘ma temir-betondan tayyorlanadi. Uncha katta bo‘lmagan diametrli zadvijkalar 
uchun qurilgan kameralar er ostiga, katta zadvijkalar uchun esa er usti pavil oni 
quriladi. 
Kameraning o‘lchamlari ishlatish va ta’mirlash materiallari asosida tanlanadi. 
Er osti kamerasiga kirish uchun kamera diagonali bo‘yicha qopqoq qo‘yiladi. Agar 
kameraning ichki yuzasi 6 m
2
gacha bo‘lsa ikkita qopqoq, agar undan katta bo‘lsa 4 
ta dan kam bo‘lmagan qopqoq qo‘yiladi. Qopqoqning diametri D = 0,63 metrdan 
kichik bo‘lmagan o‘lchamda qabo‘l qilinadi. Kameraning asosi 0,02 dan kichik 
bo‘lmagan qiyalik bilan qilinadn. Uniig bir uchiga 0,4 x 0,4 metr o‘lchamdagi 
hovuzcha qo‘rib uning ustiga temir panjara qo‘yiladi. Hovuzchaning chuqurligi 0,3 
metrdan kichik bo‘lmasligi kerak.