M kariyev, R. Alimov

lnfuzion vosita turi va kuyish ketma-ketligi. 
Shokning turli og‘irlik darajalarida qo‘yiladigan eritmalar hajmi. 
Iufuzion ФаШ va
Shokning har xl og'irlik darajasida qnyfluvcbi eritmalar hajmi
kctma ketUgi
ШппсЫ 12 seal
12
-24 seal
2-kun
3-km
1
11 III
I
П
III 1
II
III
II 
:
III
Reqpotiglyiikin
400
400 XOO
-
-
- 400
400
«00
- -
-
5% Nalriy 
gidrokarbonat
200
300 400
“
-
— . —
—
200
— !
—
Plazma( albumin, 
protein)
250
500 500
250
250
500 , 250
500
500
250
500
Ringer-Lokka
eritnusi
500
400 400
300
200
200 ; 500
500
400
200
200
0.25% Novokain
100
100 100
100
IOO
100 ' 100
100
100
100
100
Recpoliglnkin
400
400 ■ 400
400
400
400 400
400
«00
400 -
400
PIazma( albumin, 
protein)
250
500 . 750
250 
1 
1
250
250 250
i
500
500
250
500
15% mannit eritmasi
200
400 
1
400
_ T
200
200 : 200
400
400
200
200
10% glukoza
200
300 350
-
200
350 400
500
600
200
300
Jami
2500
3300 4100
1300
1600
2000 2500
3300
4300
1600
2200
Kuyish shokini medikamentoz davolash sxemasi 
Kuyish shokida doza va miqdor
Dori moddasi 
2% pant орал
f
1,3 x3
II
1,0 x 3-4 "
III
1.0 x 4
2% dimedrol
2,0 x3
2,0 x 3-4
2.0 x 4
0,25% droperidol
2,0 x 3
2,0 x 3
2,0 x 4
0,06% korglyukin
0,5 x 2
1,0 x 2
' --------- --------- 
.. 
-
___________ 
■
0,5% strofantin
-
0,5 x 2
2,4% eufillin
5,0 x 2
10,0x2
10,0x2-3
Kardiamin
1.0 x 2
2,0 x 2
2 , 0 x 3
Prednizolon
-
30 mg x 3
60 mg x 2-3
Kokarboksilaza
50 mg x 2
50 mgx 3
100 mg x 3
Kontrikal
-
lOOOOYed x 2
lOOOOYed x 3
Geparin
5000 Yed x 4
5000Yed x 6
5000Yed x 6
Laziks
20 mg x 2
20 mg x 3
40 mg x 3
5% askorbin kislotasi
5,0 x 2
10,0 x 2
10,0 x 3
5% tiamin xlorid
2,0 x 2
2 , O x 3
2 , 0 x 3
Ko‘rib turibmizki, yuqorida keltirilgan sxemadagi har bir pre- 
paratni ta’sir mexanizmi bo'yicha analog bo'lgan o'rinbosarlarga al- 
7 6

---

mashtirish mumkin. Kuyish shokida qon quyishga ko'rsatma juda 
kam. Faqatgina transfuziyaning umumiy hajmi sxemada ko'rsatilgandan 
1,5-2 marta oshishi kerak, transfuzion terapiya biian bir vaqtda shok- 
ning medikamentoz terapiyasi va jarohat infeksiyasini yo‘qotish uchun 
antibiotik terapiya qilinadi. 
Shokka qarshi terapiyada dori eritmalari va dori moddalari vena 
ichiga yuboriladi, ten ostiga va rnushak orasiga yuborganda kam 
effektli bo'ladi, chunki qon tomir devori o‘tkazuvchaniigi buzilgan. 
Shokka qarshi terapiyaning efFektivlik va adekvatlik ko'rsatkichlari 
bo'lib hisoblanadi: markaziy gemodinamikaning stabilizatsiyasi, diurezni 
qayta tiklash, subfebril temperaturani ko'tarish, ishqor kislota suv- 
elektrolit balansini normallashtirish. 
Jarohatlangan shokdan chiqarib olingandan so'ng HDG, gospi- 
tallaiga evakuatsiya qilinadi. 
Ixtisoslashtirilgan tibbiy yordam. Termik jarohatlanishlardan om- 
maviy o*choq vujudga kelganda bu yerda to‘liq hajmli va yuqori 
malakali tibbiy yordam ko'rsatish mumkin. 
Tibbiy saralash. Jarohatlanganlar 3 guruhga bo'linadi: 
1. Yengil kuyganlar - 10% dan ko‘p bo‘lmagan yuzaki kuyish. 
2. O
l
rta og‘irlikdagi: a) tana yuzasining 10% dan chuqur kuyishi; 
b) tana yuzasining 10%dan ko‘p yuzaki kuyishi. 
3. Og'ir kuyganlar - tana yuzasining 10%dan ortiq yuzasi chuqur 
kuygan, nafas olish otganlari, ko‘z olmasining kuyishi. i-guruh kuygan- 
lar davolash uchun HDG ga yuboriladi. 2-guruh kuyganlar HDJG 
yoki gospitalning ixtisoslashgan harbiy shifoxonasiga yuboriladi. 
HDJG da kuyish toksemiyasi, septikotoksemiyasi va kuyish jaro- 
hatlari mahalliy davolanadi. 
Kuyish jarohatini davolash.
Yuzaki (2—3 a-daraja) kuyishlarda asosiy 
masala kuyish jarohatini epitelizatsiyasiga sharoit yaratib berishdan 
iboratdir. 
Buning 
uchun: 1) to‘la qimmatli (yetarli og'riqsiz- 
lantirilganda) kuyish yuzasini birlamchi tozalash - faqat kuyish shoki 
bo‘lmaganda yoki shokdan chiqarib olgandan so‘ng; 2) jarohatni ik- 
kilamchi infeksiyadan himoyalash. II-1II darajali kuyishda mahalliy 
o'zgarishlami davolash uchun faqat jarohatlanishni kuyish shokidan 
chiqarib olingandan so‘ng kirishiladi. Kuyish yuzasini tozalash toza 
bog‘lov xonalarida, aseptik operatsiya xonalarida, bemorga ortiqcha 
jarohat yetkazmasdan avaylab bajariladi. Agar kuyish yuzasi katta 
bo‘lmasa novokainning 1% eritmasida ivitiladi. Steril salfetka 10—15 
daqiqa qo‘yiladi. Katta kuyishlarda umumiy og‘riqsizlantiriladi. Iflos- 
langan yuza vodorod perikisi biian tozalanadi va antiseptiklar erit- 
masida uzoq yuviladi. Jarohatdagi aseptik bog
1
lam va unga yopish- 
gan yuza olib tashlanadi. Kuygan yuzaninng epidermis qoldiqlari kes- 
iladi, katta pufaklar asosidan olib tashlanadi. Kuyish yuzasi NaCL 
7 7

---

ning iliq izotonik eritmasi bilan yoki antiseptik bilan yuviladi. Tam- 
pon bilan ehtiyotlik bilan quritiladi. Qo‘l, oyoq, ko'krakdagi chuqur 
sirkular kuyishda qo‘tir chegarasi orqali kuchsizlovchi kesma PR 
o‘tkaziladi. Bu teri tarangligini kamaytiradi, parchalanish mahsulot- 
larini kamaytiradi va nekroz tarqalishini to'xtatadi. 
Shu bilan kuyish yuzasini birlamchi obrabotkasi yakunlanadi, 
kuyish yopiq yoki ochiq usulda davolanadi. Ko‘pincha yopiq usul 
qoMlaniladi. Suvda eruvchi malham yoki aseptikli hoM-quruvchi 
bog'Iamlar qo‘yiIadi. Ochiq bogMamsiz davo usuli harbiy sharoitda 
juda kam qullaniladi: 
Gnotobiotik va boshqaruvchi asboblar bilan ta’minlangan palata- 
larda shikastlanuvchi kuyish yuzasi paydo bo‘lguncha (koagulyatsion 
plyonka bor joyda) joylashtiri 1 adi. 
II darajali kuyish asoratli kechganda 8—10 kunda III daraja 20— 
25 kunda bitadi. 
Chuqur kuyishda jarrohlik davo- autodermoplastika 
bajariladi.
1. Tana yuzasining 5—7 foizi kuygan, kuchsizlanmagan kuyish 
yuzasi ijobiy anatomik joylashganda, nekroz chegarasi yaxshi boMganda 
bemorda nekrotik to‘qimaning bir momentli kesilganidan so‘ng ba- 
jariladi. 
2. Mahalliy nekrotik moddalar qoMlanishi natijasida nekrotik 
to‘qimaning ajralishi tezlashgan bemorda. 
3. Kuyish jarohatidan o‘lgan to'qima o‘z-o‘zidan tozalanganda. 
Teri boMaklari yaxshi granulyatsiyalashgan kuyish yuzalarida 
o‘tiradi. Ko'pincha kaft va katta bo‘g‘imlar terisi kuyganda barvaqt 
nekroektomiya va birlamchi teri plastikasi keng qoMlaniladi. Operat- 
siya turg‘un deformatsiyali chandiqli kontrakturaning oldini oladi. 
Katta maydonli chuqur kuyishda nekroektomiya va birlamchi teri 
plastikasi kutgan natija beravermaydi. Bunda bosqichli nekroektomi- 
ya - bogMam almashtirish davomida nekrotik o'zgargan to'qima bi- 
rin-ketin olib tashlanadi. Xuddi shunday teri plastikasi ham birin- 
ketin bir necha bosqichda jarohat yuzasida granulatsiya hosil boMishiga 
bogMiq holda olib boriladi. 
Davolash muassasalarida chuqur kuyishlarning asosiy maqsadi ja- 
rohatning autodermoplastikasidir. Yopiq kuyish jarohatJari uchun teri 
boMaklari har xil konstruksiyali dermatomlar yordamida shakllantira- 
di. Dermatomlar teri boMagini bir xil qalinlikda (0,3—0,4 mm) va 
oMchamda olish imkoniyatini beradi. Ko'rsatmali holatda (Keueg(Ip), 
Yanovich-Chaynskiy-Devis (Davis), (Thirsch) bo‘yicha mayda teri 
boMaklarini ham olish mumkin. Katta maydonli kuyishlarda teri plas- 
tikasi alloplastika bilan umumlashtiriladi. Teri auto va ailoplantiari 
7 8

---

shaxmat katakchasidek granulatsiyaga joylashadi. Allotransplant qoi- 
dadagidek birinchi kunlarda va hafiada suriladi, jarohat epitelizatsi- 
yasini stimullaydi. Plazma va oqsillar kamayishiga qarshilik qiladi. 
Jarohatlangan bemorning holati hayotiga xavf solsa, oyoq, qo‘lning 
chuqur sirkulyar kuyishlarida tana yuzasining 30% dan ko‘p yuzasi 
kuyganda, sinish va mahalliy radiatsiya ifloslanishi bilan birga kelganda 
amputatsiya bajariladi. 
Ko'chirib o'tkazilgan teri bo‘lagi bitib ketib, teri qoplami 
tiklanganda ham u mustahkam hisoblanmaydi. Bo‘g‘imlar qiyin 
harakatlanishi, 
ba’zida 
u 
yerda 
kontrakturalar 
rivojlanadi. 
Yuqoridagilarga 
bog'liq 
holda 
tuzalish 
davrida 
kechiktirmasdan 
davolash 
jismoniy 
tarbiyasi, 
massaj, 
fizioterapevtiv 
muolajalar, 
medikamentoz 
terapiyalar 
qilinishi 
kerak. 
Bu 
chora 
tadbirlar 
jarohatlangan a'zolarning funksiyasini tiklash, ichki organlar tomo- 
nidagi (pnevmoniya, o‘pka shishi, o'tkir pankreatit, jigar faoliyati 
buzilishi, toksik miokardit va b.) kechki asoratlarning profilaktikasi 
uchun mo'ljallangan. 
7 9

---