M kariyev, R. Alimov

Mashg'ulot maqsadi: qo'l-kaft, oyoq kaft va bo‘g'imlarining o'qotar 
qurollardan jarohatlanishida jarohat tasnifi, simptomatikasi, diagnostika- 
si va davolash prinsiplari. BrTPda yirik bo'g'imlarning qo'l-oyoq kaftini 
o'qotar qurollardan jarohatlanishida birinchi shifokor yordami hajmi. 
Asosiy o‘quv savollari: qo‘l-oyoqlar katta bo'g'imlari jarohatlari- 
ning uchrashi va tasnifi, simptomlari va diagnostikasi. Birinchi tibbiy 
va shifokorgacha bo'lgan yordamni ko‘rsatish. 
BrTP, ATO, HDXG da «son-yirik bo'g'imlar» tibbiy yordam 
hajmi. Bug'imlar jarohatida asoratlar va ularni davolash: qo'l-kaft va 
oyoq-kaft yaralanishi, uchrashi va o'qituvchi tasnifi. Simptomlari va 
diagnostika. Birinchi tibbiy va shifokorgacha yordam. 
BrTP, ATO, HDTGda tibbiy yordam hajmi. 
Mashg‘ulotning o‘tkazilish metodikasi: mashg'ulot o'quv sinflarida, 
palatalarda, bog'lov va operatsion xonalarda o'tkaziladi. O'quv sinfida 
qo'l-oyoqning yirik kaft va tovon o'qotar qurollarda jarohatining sa- 
vollari yechiladi. Bog'lov xonasida talabalar o'qituvchi tekshiruvi ostida 
qo'l-oyoqning 
yirik 
bo'g'imlar 
qo‘l-kaft 
va 
oyoq-kaft 
o'qotar 
qurollardan jarohatini bog'lash ishlarini o'tkazadi. Jarrohlik xonasida 
talabalarga yirik bo'g'imlar, tovon, kaftning jarohatlarida jarrohlik 
usullarini ko'rsatadi. 
Amaliy mashg'ulotning ta’minlanishi. Jadval: «Bo'g'imlarning 
o'qotar qurollardan yaralanish tasnifi», «Alohida yirik bo'g'imlarning 
yaralanishi, «Yirik bo'g'imlarining o'tuvchi jarohatlarida asoratlar 
uchrashi», «Kaft va barmoqlarning jarohatlanish tasnifi», «Tovonning 
o'qotar qurollardan yaralanish tasnifi». Travmatologiya bo'limi bog'lov 
va operatsiya xonasining ta’minlanishi. Mavzu bo'yicha rentgen 
tasvirlarini tanlash. 
Mashg'ulot saqlanmasi. 
1. Yirik bo'g'imlar yaralanishining uchrashi va tasnifi. Ikkinchi 
jahon urushida yirik bo'g'imlarning o'qotar qurollardan yaralanishi 
butun yaralanishning taxminiy 8%ini tashkil qilgan (A.M.Sorlikov, 
1973). Yirik bo'g'imlar jarohatidan yelka bo'g'imi yaralanishi 24%, 
bilak bo'g'imi 22,9%, son-chanoq bo'g'imi 6,6%, tizza bo'g'imi 31%, 
boldir-tovon bo'g'imi 13,1%. Teshib kiruvchi o'q jarohatlar 57,3%, 
teshib kirmaydigani esa 42,7%. 
2. Yirik bo'g'imlarning' yaralanishining to'liq tasnifi. Bo'g'im yara- 
lanishining 
teshib 
kiruvchi 
va 
teshib 
kirmaydigan 
yaralanishiga 
bo'linishi operativ davolanishni tanlashda muhim ahamiyatga ega. 
O'q teshib kirmaydigan yaralarning jarrohlik davosi bo'g'imlarda 
160 

---

boshqa joylashgan yumshoq to'qimalamikiday bo'ladi. Shuning uchun 
bundan keyin bo'g'imlar o‘q teshib kiruvchi yaralanishlarni davolashni 
ko'ramiz.