M kariyev, R. Alimov

Mashg'ulot mazmuni: urush davridagi yopiq jarohatlar tinch davr- 
dagi yopiq jarohatiardan ajralib turadi. Ular har xil xarakterga ega 
(yumshoq to‘qimalarning lat yeyishi, mushak va bog'lam apparati- 
ning yorilishi, chiqishlar, suyak sinishlari) bo'lishi mumkin va xohla- 
gan anatomik sohalarda joylashishi mumkin. 
I. Oyoq-qo‘l suyaklarining o'qotar quroldan shikastlanmagan sinish- 
lari ochiq va yopiqqa bo‘linadi. Tasnifda quyidagilar e’tiborga olinadi: 
1. Anatomik joylashishi - diafizar, metafizar, epifizar, bo‘g‘im 
ichi sinishlari. 
2. Sinish chizig‘i — ko‘ndalang, qiyshiq, buralib, bo‘ylama, may- 
dalanib sinishlar. 
3. Suyak bo'lakchalarining siljishi - eni bo'yicha, bo'yi bo'yicha, 
burchak ostida, rotatsion. 
Yopiq sinishlarning klinik belgilari: kuchli og‘riq, shish, qon quyu- 
lishi, oyoq-qo‘llar deformatsiyasi, sinish sohasida patologik harakat, 
paypaslaganda og‘riq va bo'lakchalar g'ichirlashi, jarohatlangan segment 
o'qining buzilishi, kaltalashish va oyoq-qo‘llar funksiyasi faoliyati- 
ning buzilishi. Ochiq sinishlarning birlamchi ochiq sinish va to'qimalar 
jarohati bir vaqtda, bir xil tashqi kuch ta’sirida yuzaga keladi. Ikki- 
lamchi ochiq teri jarohati ko'pincha yopiq sinishi suyak uchi bo'lagi 
sathida immobilizatsiya qilishda, immobilizatsiya mavjud boMmagan 
yoki noto‘g‘ri qo‘yilgan shina bilan transportirovka qilishda kelib 
chiqadi. Ochiq jarohatlami A.V.KapJan va O.N.Markov (1975-y.) 
bo'yicha tasniflash qabul qilingan. Bunda sinishlar xarakteri, ko‘rinishi, 
yumshoq to'qimalar jarohatining o'lchovi hisobga olinadi. 
IV turkum sinish juda og'ir oyoq va qo'llar hayotiy buzilishi. 
Ochiq sinishlari tasnifi 
Yumshoq to'qinui jarohatining 
ko'rinishlari
Jarohat ulchami
1,5 sm gacha
2-9 sm gacha
(Osm ko‘p
A - sanchilgan, chopilgan
I A
II A
III A
В - lat yegan, uzilgan
I В
II В
III В
V - chaplashib ketgan, 
ezg
-
ilangan
IV
II V
HIV
Sinish dignozi maxsus tibbiy yordam bosqichida ikki proek- 
siyadagi rentgenogramma bilan tasdiqlanishi kerak. Shunga bog'liq 
holda qo'shni rayonlarda oyoq-qo‘1 sinishlarida uning immobili- 
zatsiyasini qilish, analgetiklar qilish, ochiq sinishlarda aseptik 
149 

---

bog'lam qo‘yish, stolbnyakka qarshi anatoksin va antibiotik qi- 
lish, ko'rsatma bo'lganda shokka qarshi chora ko‘rish va yara- 
dorlarni ko'chirish. 
Suyaklarning o‘qotar qurollardan sinishlari, uchrashi. Ikkinchi 
jahon urushida 70% bemorlar o‘qotar qurollardan oyoq-qo‘li jaro- 
hatlangan, 
1/3 
qismi 
esa 
uzun 
naysimon 
suyaklarining 
o‘qotar 
qurollardan jarohatlanishi har doim yodda tutiladi, segmentda yum- 
shoq to'qima qancha ko‘p bo‘lsa, suyak shuncha kam jarohatlanadi. 
Son suyagining yaralanishida suyak jarohatlanishi 16,5% hollarda, tizza 
esa 47,7%, panja esa 73,1% hollarda uchraydi.