M kariyev, R. Alimov

Qo‘l-oyoqlarning ochiq va yopiq sinishida 
(o‘q otuvchi qurollardan) tibbiy yordam 
1. Jang maydonida birinchi tibbiy yordam. 
Yopiq sinishlarda (qo‘l-oyoqlarni) qoMbola vositalar bilan irnmo- 
bilizatsiya qilinadi. Yelka sinishlarida qolni tanaga biriktirib bog'lanadi. 
Bilak-tirsak 
suyagining 
sinishida 
to‘g‘nog‘ichni kiyim bilan sog‘ 
ko'krakkga qadab qo'yiladi. Immobilizatsiya qilishda jang maydonida 
shunday bog‘lash kerakki, sanitar foydalanishga qulay (transportirov- 
kaga) bo‘lishi kerak. Immobilizatsiya qilishda askarning o‘z buyum- 
laridan foydalaniladi, ya’ni qurol, kiyim, shina. Agar bular bo'lmasa 
taxta, temir bo’lagi, shox-shabbalardan foydalanish mumkin. Oyoq 
suyaklarinning sinishida nosilkaga yotqizilgan holda fiksatsiya qilina- 
di. Shikastlangan joylarni mustahkamlashda sog“ sohalarga nisbatan 
bog’lanadi. Boglam qo’yish uchun sog" sohalarni hisobga olib 
bog'lanadi. Standart shinalardan foydalaniladi. 
Ochiq shikastlanish bo'lganda qon ketishini birinchi galda to'xtatish 
kerak. Keyin aseptik bog'iov qo’yib, og’iriq qoldiruvchi dorilar va 
antibiotiklar qilinadi. 
151 

---

Askarga yordam berishda ochiq shikastlangan shokka va infeksiyaga 
qarshi profilaktika qilish kerak. 
0‘q oluvchi qurollar bilan shikastlanganda, diagnoz qo'yishda sin- 
ganligini aniqlash uchun sinish xarakterini, defektlar (yirik parcha, 
kichik parchali, suvak siniqlari) va nerv, qon tomir to‘qima holatlari 
hisobga olinadi. 
0‘q otuvchi qurollar bilan shikastlanganda qo‘yiladigan talablar 
1. Jang maydonida birinchi tibbiy yordam ko'rsatish: 
]) transportirovkaga immobilizatsiya (BrTP); 
2) asosiy tadbir (qon ketish, yallig'lanishsh, shokka qarshi); 
3) yuqori malakali, maxsus jarrohlik yordami. 
2. Shifokorgacha bo'lgan yordam BrTP da boglov va jgutlar tek- 
shiriladi va to'g'rilanadi. Tabel shinalari orqali transport immobilizatsiya 
yaxshilanadi. Og'riq qoldiruvchi dorilar va antibiotiklar yuboriladi. 
3. Birinchi shifokor yordam: BrTPda tibbiy saralash vaqtida o'qotar 
quroldan sinishlar va suyaklarning (oyoq-qoi) yopiq shikastlangan 
bemorlarni quyidagi guruhga boMinadi: 
I guruh - bog'lov xonasida tezkor birinchi shifokor yordamiga 
muhtojlar: 
— tashqi to‘xtovsiz qon ketish; 
— oidindan jgut qo‘yilgan bo‘lsa; 
- 
shok holatida; 
— oyoq-qo‘11ar uzilib, terida osilgan bo'lsa; 
- 
o'qotar jarohatlangan karaxtlik rivojlanishi mumkin bo'lganlar; 
- yarasi ifloslangan va zaharlovchi moddalar bilan ifloslangan 
bog'lamlar. 
II guruh - tartib bilan birinchi shifokor yordamiga muhtoj 
bo‘lganlar: shok belgilari yo‘q, transport immobilizatsiyasini yaxshi- 
lash, bog'lovlarni to‘g‘rilash, antibiotiklar va og‘iq qoldiruvchi vosi- 
talar 
yuborish 
va 
boshqalar. 
Tibbiy 
yordam 
BrTP 
maydonida 
ko‘rsatiiadi. 
III guruh - terminal holatdagi bemorlar BrTP da qolib, simptoma- 
tik da'vo choralarini olishadi. 
BrTP da yopiq (o‘qotar) jarohatlarida shokka qarshi tadbirlar: 
1. Yopiq shikastlar sohasiga novokain bilan blokada qilish va 
o'qotar kuroli jarohatlarida futlyar blokadalar qilish; 
2. Oyoq-qo‘llarni standart shinalar bilan transport immobilizatsi- 
ya qilish. Immobilizatsiya qilishdan maqsad: oyoq-qo‘llarning hayo- 
tiyligini saqlash va asosiysi shokka qarshi kurashish. 
Yopiq sinishlarda novokain blokada qilish texnikasi: 
1. Orqaga yotgan holda. 
152 

---

2. Sinish chizig‘i proeksiyasi bo‘yicha: nerv va qon tomirlar cheti- 
dan ignani kirgizish va sinish chizig'igacha ignani olib borish. 
3. 1—2 ml qonni tortib; igna singan sohada ekanligiga ishonch 
hosil qilish (gematoma). 
4. Gematomaga 30-40 ml 2%Ii novokain eritmasi yuboriladi. 
5. Ignani olib tashlash, terini yod, kleol biian ishlov berish, aseptik 
bog'lov qo‘yish. 
Futlyar novokain blokada qilish texnikasi: 
1. Orqaga yotgan holda. . 
2. Sonning tashqi yoki oldingi yuzasi bo'ylab, jarohatdan 10-12 
sm yuqorida uzun ignani suyakkacha tiqish, yelkada esa orqa oldingi 
yuzalari bo'yicha. 
3. Awal oldingi fastsial futlyarga 150 ml 0,25% Ц novokain erit- 
masini yuborish. Keyin ignani 3 sm orqaga chiqarib, son suyagining 
orqa yuzasi orqali orqa futlyarga kiritish, bu yerda o'tirg'ich nervi 
joylashgan. Orqa fastsial futlyarga ham 150 ml 0,25%li novokain 
eritmasi yuboriladi. 
4. Yelkada awal 100 ml 0,25%li novokain eritmasi oldingi fastsial 
futlyarga, keyin esa shuncha novokain eritmasi orqa fastsial futlyarga 
yuboriladi. 
5. Punksiya qiiingan soliani yod, kleol biian ishlov berish, asep- 
tik bog'lam qo'yish.