M. N. Musayev sanoat chiqindilarini tozalash texnologiyasi
M n 0 2+ H 20 2+2HCI->MnCl2+ 2H 20 + 0 2
Download 3.87 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4Fe2++ 0 2+ 2H 20 = 4 F e 3+ 4 0 H , Fe5++ 3H 20 = F e ( 0 H ) 3+ 3H +
- Nazorat uchun savollar
- Oqova suv Ozon+havo aralashmasi Tozalangan suv 19.6-rasm. Nasadkali ozonlash apparati.
- 2 F eS 04+ H 2S 0 4+ 0 j= F e 2( S 0 4)3+ 3H 20 + 0 2 Mn S 0 4+ 0 ,+ 2 H 20 = H 2M n 0 3+ 0 2+ H 2S 0 4 2H2MnO, + 3 0 2= 2 H M n 0 4+ 3 0 2 + H 20
- H2S + 0 ,= H 20 + S 0 2 3H 2S + 4 0 j= 3 H 2S 0 4
- Cr’++ 3 0 H = C r (0 H )5
- 2Cr03+6FeS04+6H2S 0 4=3Fe2(S 0 4)3+Cr2(S 0 4)3+6H 20 2CrO,+6FeS04+6C a(0H )2+6H2C>=2Cr(0H)3+6Fe(0H)3 +6C aS04
- Tabiiy sharoitlarda tozalash
- 20.1-rasm. Oqova suvlarni tabiiy biokimyoviy tozalash variantlari: 1-mexanik tozalash; 2-fizik-kimyoviy tozalash; 3-biokimyoviy tozalash; 4-biohovuz;
|
M n 0 2+ H 20 2+2HCI->MnCl2+ 2H 20 + 0 2 207 www.ziyouz.com kutubxonasi Havo kislorodi ham oksidlovchi sifatida ishlatilishi mumkin. Havo oqova suvda temir birikmalari uchraganda ishlatiladi. Bunda 2 valentli temir ioni havo kislorodi ta ’sirida 3 valentlikkacha oksidlanadi va temir (III) gidrooksidi ko‘rinishida suvdan ajratiladi (cho‘kmaga tushadi).
Oksidlash jarayoni oqova suvdan havoni o ‘tkazish orqali amalga oshiriladi. Hosil bo‘ladigan temir gidrooksidi kontakt rezervuarda cho‘ktiriladi, keyin filtrlanadi. Nazorat uchun savollar: 1. Oqova suvlarni tozalash uchun qanday oksidlovchilar qo'llaniladi? 2. Oksidlash jarayoni qanday hollarda qo'llaniladi? 3. Xlor bilan oksidlash jarayoni qanday amalga oshiriladi? 4. Vodorod peroksidi yordamida oksidlash jarayoni qanday amalga oshiriladi? 5. Havo kislorodi yordamida oksidlash jarayoni qanday amalga oshiriladi?
Oqova suvni ozonlash ( 0 3 gazini o'tkazish) katta ahamiyatga ega. Bunda ozon gazini suvdan o'tkazish orqali oqova suvni tiniqlantirish, mazasini yaxshilash, hidini yo‘qotish va zararsizlantirish mumkin. Ozonlash jarayonida oqova suvdagi fenollar, neft mahsulotlari, H 2S, mishyak birikmalari, PAV(sirt aktiv modda)lar, sianlar, bo'yoqlar, kanserogen arom atik uglevodorodlar, pestitsidlardan tozalash mumkin.
Ozon — nim pushti rangli gaz, atmosferaning yuqori stratosfera qavatida joylashgan, molekulyar og'irligi — 48, zichligi — 2,154 g/1. Toza ozon portlash xususiyatiga ega (sanoatda kisloroddan — 0 2 dan olinadi), o‘ta toksik birikma. Ishchi zona havosidagi maksimal ruxsat etilgan konsentratsiyasi 0,0001 m g/m 3 ni tashkil etadi. Ozon gazining zararsizlantirish ta’siri uning yuqori oksidlash xususiyatiga bog‘liqdir, ya’ni osonlik bilan atomar aktiv kislorodni berish qobiliyatiga egadir
www.ziyouz.com kutubxonasi ( 0 3= 0 2+ 0 ). Ozon oltindan tashqari barcha qolgan metallarni oksidlab, ularni oksid ko‘rinishiga o'tkazadi. Quruq havoda juda sekin parchalanadi.Oqova suv ozon gazi bilan ishlov berilganda undagi oiganfk birikmalar parchalanadi, bakteriyalar o ‘ladi (xloiga qaraganda 1000 marta tezroq). Ozonning suvda erishi eritmaning pHi ga va unda erigan moddalaiga bog'liq. Agar suvda erigan kislota va neytral tuzlar uchrasa, ozon yaxshi eriydi. Suvda ishqor uchrasa, ozonning erishi qiyinlashadi. Ozonning ta’siri uch xil yo'nalishda borishi mumkin: ozondagi atom ar kislorodning ta ’siri orqali, ozonni oksidlanuvchi moddaga butunlay birikishi orqali, hamda ozondagi atomar kislorodning katalitik ta ’siri orqali. Ozon oqova suv orqali o ‘tkazilganda (dispergatsiya) 2 ta asosiy jarayon boradi: oksidlash va dezmfeksiyalash. Shu bilan bir qatorda suvning o ‘zi ham kislorod bilan to'yinadi. Ozon oqova suvga ozon-havo yoki ozon-kislorod aralashmasi ko‘rinishida beriladi. Aralashmada ozon miqdori 3% atrofida bo‘ladi. Endi texnologik sxemasini ko‘nb chiqamiz (19.5-rasm). Havo 19.5-rasm. Oqova suvni ozonlash usulida zararsizhntmsh qurilmasi: 1-aralashtirgich; 2-nasos; 3-reaktor; 4-yig‘gich; 5-ozonator qurilmasi; 6-gazlami tozalash bloki. Ushbu sxemada 1— aralashtirgichda oqova suv reagentlar bilan aralashtirilgandan so‘ng 2— nasos yordamida 3— reaktorga beriladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi Bu yerda 5 — ozonatorda tayyorlangan ozon gazi ta ’sirida oqova suv tarkibidagi m oddalar oksidlanadi va zararsiz holga keladi. Tozalangan suv 4 — yig‘gich orqali keyingi bosqichga yuboriladi. Tozalash bosqichida hosil bo'lgan gazlar 6-blokda zararsizlantirilib, atmosfera havosiga chiqarib yuboriladi. Bunda tozalash jarayonida ishlatilgan ozonning qoldiq miqdori ham ushlab qolimshi kerak. Chunki ozon gazi aslida kuchli zaharlovchi gazdir. Shuning uchun reakto rdan chiqayotgan bu gaz aktivlangan k o 'm ir orqali o'tkaziladi. 1 kg ozon uchun 450 g aktivlangan ko‘mir sarf bo‘ladi. Oqova suv Ozon+havo aralashmasi Tozalangan suv 19.6-rasm. Nasadkali ozonlash apparati. Yuqoridagi rasmda keltirilgan apparatda ozon-havo aralashmasi apparatning quyi qismidan nasadkalar orqali beriladi. Oqova suv esa apparatning yuqori qismidan beriladi. Nasadkalaming asosiy vazifasi bu gaz va suyuqlik o ‘rtasidagi to'qnashish yuzasini oshirib berishdan iboratdir. Tozalangan suv apparatning keyingi bo‘linmasidan chiqarib yuboriladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi Ushbu sxemada g‘ovak plastinali ozonlash apparatining sxemasi keltirilgan. Bu yerda ozon-havo aralashmasi maxsus plastinali difiiizor orqali beriladi. Shunda yuqoridan berilgan suv pastdan berilayotgan ozon-bavo aralashmasi ta’sirida mavhum qaynash rejimida qaynaydi. Natijada suv tarkibidagi aralashmalar oksidlanib zararsiz holatga o ‘tadi.
Ozon oqova suvdagi ham nooiganik va ham organik birikmalami oksidlaydi. Masalan temir va maiganes birikmalari bilan quyidagi reaksiyalar boradi:
2 F eS 04+ H 2S 0 4+ 0 j= F e 2( S 0 4)3+ 3H 20 + 0 2 Mn S 0 4+ 0 ,+ 2 H 20 = H 2M n 0 3+ 0 2+ H 2S 0 4 2H2MnO, + 3 0 2= 2 H M n 0 4+ 3 0 2 + H 20 Vodorod sulfidning oksidlanishi quyidagicha boradi: H2S + 0 ,= H 20 + S 0 2 3H 2S + 4 0 j= 3 H 2S 0 4 Ammiaknmg oksidlanishi quyidagicha boradi: N H 3+ 4 0 = 4 N 0 3 + 4 0 2+ H 20 + H + Bunda azot kislotasi hosil bo'ladi: ( n o , + h += h n o 3). Qaytarish usuli: Oqova suvni qaytarish usulida tozalash suvda tez qaytariluvchi moddalar uchraganda qo‘llaniladi. Bu usul oqova suvdan simob, xrom, mishyak moddalarini ajratish uchun keng qo‘llaniladi va ular tindirish, filtrlash yoki flotatsiya usullari yordamida suvdan ajratiladi. Suvda simobning organik birikmalari uchrasa, aw al organik modda parchalanadi, so‘ng simob kationlari metall holigacha qaytariladi. Oqova suvlarni olti valentlik xromdan tozalash uchun u awal qaytarish jarayoni asosida uch valentlikka o ‘tkaziladi, keyin xrom gidrooksidini ishqoriy muhitda cho'ktirish amalga oshiriladi. Bunda qaytaruvchi sifatida aktivlangan ko‘mir, tem ir sulfat, natriy bisulfat, vodorod, oltingugurt dioksidi, pirit kuli va shu kabilar qo'llaniladi. Amalda ko‘pincha natriy gidrosulfat (bisulfit) ishlatiladi. 211 www.ziyouz.com kutubxonasi 4H2C r04+6NaHSO,+3H2S04=Cr2(S04)4+3Na2S 04+10H20 Ushbu reaksiya tez borib, muhit pH=3-4 atrofida bo‘ladi. Uch valentli xromni cho‘ktirish uchun ishqoriy reagentlar qo‘llaniladi.
Tozalash jarayoni davriy va uzluksiz qurilmalarda olib boriladi. 19.8-rasm. Xromni qaytarish qurilmasining sxemasi: a) 1-sig‘im; 2-reaktorlar; 3 -o ‘lchagich; 4-6-sig‘imlar; b) 1 -o ‘rtalagich; 2-aralashtir- gich; 3-neytrallash va cho'ktirish uchun sig'imlar. N aH SO , _ ,л „ . H2S 0 4 \ Ca(O H ), 2
г M b) Y Davriy qurilmada (a) oqova suv 1— sig'imdan nasos yordamida 2-reaktorga haydaladi. Agar oqova suv pH =3 dan ko‘p bo ‘lsa, 4-sig‘imdan muhit pHi 2,5-3 bo'lguncha sulfat kislota beriladi. Shundan keyin natriy bisulfit berilib, 30 daqiqa davomida jadal aralashtiriladi. Keyin ishqor va poliakrilamid beriladi va cho‘ktirish amalga oshiriladi. Uzluksiz qurilmalarda oqova suv awal I—o'rtalagichga beriladi, keyin aralashtirgichga va neytralizatorga beriladi. Bisulfit eritmasini aralashtirgichga muhitning pH =2,5—3 dan kamaygandan keyin beriladi. Aralashtiigichning oxirida muhitning pHini oshirish uchun kalsiy gidrooksidi(ohakli suv) beriladi. Tozalash jarayoni 30 daqiqa davom etadi. Cho‘kma neytralizatorda hosil bo‘ladi. Cho‘ktirishni tezlashtirish uchun eritmaga poliakrilamid qo‘shiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi Qaytargich sifatida temir sulfat ishlatilganda yaxshi natijalarga erishish mumkin. Jarayonni ham ishqoriy, ham kislotali muhitda olib borish mumkin.
FeS04 ning sarfi muhit pH iga va xrom konsentratsiyasiga bog‘liq. Jarayonni qulay sharoitlari quyidagicha: T=20° C, pH =7, FeS04 ning sarfi mo‘ljaldan 1,3 marta ko‘p. Nazorat uchun savollar: 1. Ozon gazi qanday xususiyatlarga ega? 2. O zonlash jarayoni oqova suvdagi qanday birikm alarni zararsizlantiradi? 3. Ozon gazining zararsizlantirish ta’siri nimaga bog‘hq? 4. Oqova suvni ozonlash usulida zararsizlantirish qurilmasi qanday tuzilgan? 5. Oqova suvni qaytarish usuli qaysi hollarda qo'llaniladi? 6. Oqova suvlami olti valentlik xromdan tozalash uchun qanday reagentlar qo'llaniladi? 213 www.ziyouz.com kutubxonasi 20. OQOVA SUVLARNI BIOKIMYOVIY TOZALASH USULLARI Biokimyoviy tozalash usuli oqova suvdagi erigan ko‘plab oiganik va ba’zi nooiganik (sulfidlar,
nitritlar va boshqalar) birikmalami m ikroorganizm lar yordam ida o ‘zlashtirib zararsizlantirishdir. Biokimyoviy tozalashga yuboriladigan oqova suvlar BPK va XPK kattaliklari bilan xarakterianadi. BPK - bu oqova suvdagi 1 mg oiganizm birikmalarining ma’lum vaqt chegarasida (2, 5, 8, 10, 20 sutka) bioximik oksidlanishiga sarf bo'ladigan kislorodning mg dagi miqdorini ko'rsatadi. Masalan: BPKS — bu 5 sutkada biokimyoviy oksidlanishga kerak bo‘ladigan kislorodning miqdorini bildiradi. XPK - bu suvda mavjud bo'lgan barcha qaytaruvchilaming kimyoviy oksidlanishiga kerak bo'lgan kislorodning miqdorini bildiradi. Organik moddalar bilan to ‘qnashgan mikroorganizmlar ulam i qisman parchalab suvga, C 0 2 ga va biomassaga aylantiradi va bu jarayon biokimyoviy oksidlanish deb ataladi. Oqova suvni biokimyoviy tozalashning
va
anaerob xillari mavjud.
Aerob usulda
mikroorganizmlar ucbun doimiy kislorod oqimi kerak va jarayon 20—40° С dan oshmasligi lozim. Anaerob usulida kislorod bo‘lishi shart emas va bunda asosan cho‘kmani zararsizlantirish uchun foydalaniladi. Aktiv il (balchiq) tirik organizm va qattiq suhstratlardan iborat. Tirik organizmlar — bakteriyalardan, oddiy qurtlardan, drojjilardan (xamirturish), mog‘ordan, hasharotlar lichinkalaridan, hamda suv o‘tlaridan iborat. Ulami hammasi biosenoz deb ataladi (12 xil mikroorganizm birlashadi). Ushbu biosenoz aktiv il deb atalib, ularda bakteriyalaming jamoasi (to'plangani) shilimshiq qatlam (kapsulalar) bilan o'ralgan bo'ladi. Bunday jam oa zoogel deb ham ataladi. Zoogellar aktiv ilning strukturasinrng yaxshilanishiga, yaxshi cho'kishiga, ham da pishiqlanishiga sabab bo'ladi. Shilimshiq moddalar antibiotiklardan iborat bo'lib, ipsimon bakteriyalaming ko'payishigato'sqinlikqiladi. Agar bakteriyalaming shilimshiq qatlami bo'lmasa, ifloslangan moddalar sekin oksidlanadi. Aktiv il amfoter kolloid sistema bo'lib, pH =4—9 ga teng, ulaming kimyoviy tarkibi deyarli yaqin bo'ladi. M asalan, koksoximik
www.ziyouz.com kutubxonasi zavodining aktiv ilining formulasi — C97H1990 5,N28S2, azot zavodiniki C 9 oHi 67 ° 52 N 24C 8 va shu kabilar, ya’ni tarkibi juda yaqin. Aktiv ilning quruq holidagi ko‘rinishi o ‘z tarkibida 70—90% oiganik va 30—10% nooiganik moddalami saqlaydi. Aktiv ildagi substrat 40%gacha bo'lib, uning tarkibi turli suv o'tlarining qattiq qoldiqlaridan va turli qattiq c h iq itla rd a n ib o ra t b o 'la d i. A ktiv
iln in g ta rk ib id a m ikroorganizm lam ing turli guruhlari mavjud bo'ladi. Bunday guruhlaming hosil bo‘lishi sanoat oqova suvlarining tarkibiga, erigan kislorod miqdoriga, haroratga, m uhit reaksiyasiga, tuzlarning mavjudligiga, oksidlanisli-qaytarish potensialiga va shu kabi boshqa faktorlaiga bog‘liq. Ilning sifati uning cho‘kish tezhgi va suyuqlikni tozalash darajasi orqali belgilanadi. Yirik zarralar (patchalar) maydasiga qaraganda tezroq cho‘kadi. Oqova suvning bioparchalanishi biokimyoviy ko'rsatkich orqali xarakterlanadi. Bu ko'rsatkich BPK/XPK nisbatini ko‘rsatadi. Sanoat oqova suvlarining biokimyoviy ko‘rsatkichi juda past bo‘ladi (0,05 —0,3), maishiy oqova suvlamiki esa — 0,5 dan yuqori bo'ladi. (organik birikmalar bilan ifloslangan oqova suvning BPKsi yuqori bo ladi, shuning uchun nisbat ko‘rsatkichi ham yuqori bo'ladi). Biokimyoviy ko‘rsatkich bo‘yicha sanoat oqova suvlari 4 guruhga bo‘linadi. 1 gumh — 0,2 dan yuqori. Bunda oziq-ovqat sanoati suvlari — drojja, kraxmal, shakar, pivo sanoat suvlari, neftni birlamchi haydash, sintetik yog‘ kislotalari, oqsil, vitamin ishlab chiqarish va shu kabi sanoat tarmoqlarinmg suvlari. 2 guruh — 0,1—0,02. Bunga koks, azot sanoati, koksokimyoviy, soda sanoati oqova suvlari kiradi. 3 guruh - 0,01-0,001. Bunga sulfatlash, xlorlash, yog‘, PAV, H 2S 0 4 kislotasi, qora metall va og‘ir mashina sanoati oqova suvlari kiradi. 4 guruh — 0,001 dan kichik. Bunga ko‘mir, ruda sanoati, (suvda suzib yuruvchi moddalar) oqova suvlari kiradi. Bunday korxona suvlari faqat mexanik tozalash usuli yordamida zararsizlantiriladi. 1 va 2 guruh suvlarining ifloslanganlik darajasi deyarli yaqin bo‘ladi. Ulartozalangandan keyin qayta suv aylanma sistemalarda qo‘lianiladi. 215 www.ziyouz.com kutubxonasi 3 guruh suvlari davriy hosil bo‘lib, ulaming ifloslanganlik darajasi o'zgarib turadi, ular biokimyoviy oksidlashga bardoshli boiadi. Bu suvlarda erigan moddalar ko‘p bo‘ladi va ularni qayta ishlatib bo'lmaydi. Oqova suvdagi erigan oiganik moddalar biokimyoviy oksidlanishi uchun ular mikroorganizmlar hujayrasiga tushishi kerak, bunda asosiy rol mikrooiganizmlar hujayrasiga boradigan jarayonlaiga bog‘liq. Bu jarayonlar moddalami oksidlanishi, eneigiya ajralishi va yangi birikmalar sintezi bilan tugaydi. Bu jarayonlami borishida fermentlar, murakkab oqsillar katta rol o'ynaydi. Biokimyoviy reaksiya tezligi fermentlar aktivligiga bog‘liq bo‘lib, uning o‘zi esa muhit borasida pH ga, va suvdagi boshqa moddalaiga bog‘liq. Harorat ko‘tarihshi bilan fermentativ reaksiya tezligi ham oshadi. Lekin haroratning ma’lum chegarasi bor. Agar oqova suvda bir qancha birikmalar mavjud bo'lsa, unda oksidlanish jarayoni oiganik birikmalaming miqdoriga va strukturasiga bog‘liq bo'ladi. Birinchi o‘rinda hujayra materialini ko'paytiruvchi va energiya chiqaruvchi moddalar parchalanadi. Qolgan moddalar esa fermentlar bor yo‘qligiga qarab, birin ketm oksidlanadi. Biokimyoviy oksidlanish reaksiyalarini umumiy tarzda quyidagicha ifodalash mumkin:
(1) C XH vO . N + NH , +
0 2 —
£гтш!аг _— >
£ , H
(2)
(1) reaksiya moddaning oksidlanishi bilan hujayranmg energiyaga bo‘lgan ehtiyojini qoplaydi; (2) reaksiya hujayra materialini qoplash uchun sarf bo‘ladi. Bunda 0 2 miqdori oqova suv BPK sini tashkil etadi. Oksidlanish tezligi oiganik moddalami konsentratsiyasiga va suvdagi boshqa aralashmalaming miqdoriga bog‘liqdir. Oqova suvni turbulizatsiyasi mikroorganizmlaiga kislorodning yetib borishini tezlashtiradi va bu o‘z yo‘lida tozalash darajasini oshiradi. Mikrooiganizmlar oiganik moddalami yaxshi oksidlashi uchun kislorodni suvga aeratsiya qihshi kerak, ya’ni havo pufakchalariga aylantirish lozim. Biokimyoviy oksidlash reaksiyasining yaxshi borishi uchun oqova suvda yetarli miqdorda K, N, P va shu kabi elementlar 216 www.ziyouz.com kutubxonasi bo'lishi kerak. Azot kam bo'lsa oksidlanish qiyinlashadi, fosfor kam bo‘lsa aktiv il shishadi, cho‘kishi va ajratilishi qiyinlashadi. Shuning uchun ba’zan biokimyoviy tozalashda oqova suvga azot, fosfor, kaliy tarkibli mineral o ‘g‘itlar solinadi. Agar maishiy oqova suvni tozalash lozim bo‘lganda yuqoridagi moddalarni solinishi shart emas (chunki bunday moddalar oqova suv tarkibida yetarli bo'ladi). Nazorat uchun savollar: 1. Biokimyoviy tozalash usuli nima? 2. BPK nima? 3. XPK nima? 4. Aktiv il nima? 5. Aktiv ilning kimyoviy tarkibi qanday? 6. Biokimyoviy ko'rsatkich nima? 7. Biokimyoviy ko'rsatkich bo'yicha oqova suvlar qanday guruhlaiga bo'linadi? 8. Biokimyoviy oksidlanish reaksiyalari qanday ifodalanadi? 9. Biokimyoviy oksidlanish reaksiyalari yaxshi borishi uchun oqova suvga nima qo'shiladi? Tabiiy sharoitlarda tozalash Oqova suvni biokimyoviy tozalashda aerob jarayonlari tabiiy sharoitlarda va suriiy inshootlarda borishi mumkin. Tabiiy sharoitlarda oqova suvlar sug'orish dalalarida, ffltratsiya dalalarida va biologik hovuzlarda biokimyoviy oksidlanish jarayoni asosida zararsizlantirilishi m um kin. B u n d a oqova su v lar m axsus d a la la rd a yerdagi m ikroorganizm lar, havo, quyosh nuri ta ’sirida biokimyoviy tozalanadi. Biologik tozalashdan keym bu yerlarga donli ekinlar ekilishi mumkin. Bunday tozalagichlar hovuzchalar ko'rinishida ham bo'lishi mumkin (bioprud). Bunda 3—5 ta hovuzlar qator qilib joylashtiriladi. Oqova suv bu hovuzlaiga biridan keyingisiga oqib o'tadi. Ulammg chuqurligi 0,5—1 m atrofida bo'ladi va quyosh ta ’sirida yaxshi qizdiriladi. Natijada suv o'tlari yaxshi rivojlanib o ‘sadi va suvga biokimyoviy oksidlanish uchun kislorod yetkazib beradi. Biokimyoviy oksidlanish jarayoni natijasida ajralgan C 0 2, fosfor va
www.ziyouz.com kutubxonasi 20.1-rasm. Oqova suvlarni tabiiy biokimyoviy tozalash variantlari: 1-mexanik tozalash; 2-fizik-kimyoviy tozalash; 3-biokimyoviy tozalash; 4-biohovuz; 5-shohobcha kanal; 6-bug‘lantiruvchi hovuz; 7-filtrlash dalasi; 8-sug‘orish dalasi; ammoniyli azot moddalari suv o‘tlari tomonidan o‘zlashtiriladi. Hovuzchalaming normal ishlashi uchun suv harorati 6°C dan past bo'lm asligi lozim. Shuning nchun qish paytida hovuzchalar ishlamaydi. Oqova suvlami bir necha tozalash usullari bilan birga sug‘orish dalalariga oqizib to‘liq zararsizlantirish mumkin (20.1-rasm). 1-variantda oqova suv mexanik tozalash bosqichidan keyin 4-hovuzga yuboriladi, so‘ngra kanal orqali bug‘latish hovuziga va sug‘orish dalasiga oqiziladi. 2-variantda oqova suv mexanik va fizik kimyoviy tozalash bosqichlaridan keyin biohovuz orqali filtrlash dalasiga va sug‘orish dalalariga oqiziladi. 3-variantda esa oqova suv mexanik, fizik kimyoviy va biokimyoviy tozalash bosqichlaridan keyin sug‘orish dalalariga oqiziladi, qishki mavsumda esa suv havzasiga yuboriladi. Nazorat uchun savollar: 1. Tabiiy sharoitlarda oqova suvlar qayerlarda va qanday sharoitlarda zararsizlantiriladi? 2. Biologik hovuzlar nima va ular qanday ko‘rinishda bo‘ladi? 3. Oqova suvlami tabiiy biokimyoviy tozalash variantlari qanday? 4. Sug‘orish va filtrlash dalalari nima? 218 www.ziyouz.com kutubxonasi Sun’iy qurilmada biokimyoviy tozalash jarayoni aerotenklarda yoki biofiltrlarda olib boriladi. Aerotenkda tozalash: Aerotenk bu tem ir betonli, havo o ‘tib turuvchi (purkatuvchi — aeratsiyalanuvchi) rezervuarlardir. Aeratsiya, ya’ni havo bilan to‘yintirish, oqova suv va aktiv ilni kislorodga to‘yintirish maqsadida amalga oshiriladi (20.2-rasm). Download 3.87 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|