M s h. Nurmatova, s h. T. Xasanova, D. E. Azimova ustaxonada amaliy

M o y bo‘yoq bilan bo‘yash. M oy bo'yoq bilan bo'yash bir 
tonli va marmarsimon bo'lishi mumkin. Har ikkala holatda ham 
bo'yoq bir xil tayyorlanadi. 
M oy bo'yoq kerosin va qaymoq 
darajasida suyultirilib bo'yash amalga oshiriladigan idishdagi 
suvga quyiladi. Bir tonli bo'yashda bir hil rangdagi bo'yoqdan 
foydalaniladi. Suv ustiga quyilgan bo'yoq tayoqcha bilan ohista 
aralashtiriladi, bunda bo'yoq suv ustida yupqa rangli qatlam hosil 
qilishi kerak. Qog'oz ana shu qatlam ustiga ohista qo'yib olinadi. 
Qog'oz quritilgach, dazmollanib, so'ngra unga rangsiz spirtli lak 
surtiladi. Agar qog'oz marmarsimon rangga bo'yaladigan bo'lsa, 
idishdagi suvga bir necha xil bo'yoq solinib, ohista aralashtiriladi.
Shaffof rangdagi qog'ozni tayyorlash uchun oddiy yozuv 
qog'ozining har ikkala tomonini kerosin (o'simlik moyi yoki boshqa 
yog'lar)ga botirib, undagi ortiqcha yog'lar quruq tampon bilan 
artib olinadi. Qog'oz moyni ko'p shimib olmasligi uchun unga
32

---

gazeta yoki o'rashga mo'ljallangan qog’oz o’rtasiga qo’yib uning 
ustidan iliq dazmol yuritiladi. Bunday qog’oz qo’l mehnati darslari- 
da kalkaning o'rnini bemalol bosa oladi.
Murakkab o’yinchoqlarni yasashda qog’ozga tez yonishdan 
saqlovchi modda singdiriladi.
Suvga chidamli qog’ozni eritilgan issiq mum yoki mumning 
parafin bilan aralashmasini singdirish orqali olinadi. Suv 
tegirmonining parraklari, qayiqchalarga xuddi shunday ishlov 
beriladi.
«Tilla» va «kumush» qog’ozlarni tayyorlash uchun alyuminli 
va tillarang bronza kukunlaridan foydalaniladi. Erituvchi modda 
odatda kukun bilan birga solinadi. Metall kukunlarini rangsiz spirt 
lakida ham aralashtirish mumkin. Agarda qog’oz ustini rasm bilan 
bo’yash kerak bo’lsa, metall kukuni kraxmal yelimda eritilib, 
qog’ozni bo’yagandek bo’yaladi. Biroq bu bo’yoq unchalik pishiq 
chiqmaydi.
Qog’ozni bo’vashda, bo’yalayotgan qog’oz tagiga gazetani bir 
necha qavat qilib solish kerak. Ular qopqoqli mix bilan stolga 
mahkamlab qo’yiladi. Bo'yalgan qog'ozga mum yoki lak bilan 
sayqal beriladi.
Qog’ozlarni bo’yash quyidagicha bajariladi:
1. Rangli qalam bilan bir yoqlama bo’yaladi (pastdan yuqoriga, 
o’ngga, chapga, qiyalatib);
2. Rangli bo'yoq ham shunday bo'yaladi (chapdan o’ngga, 
yuqoridan pastga);
3. Qog'ozni tayyorlangan bo'yoqqa botirib olish bilan bo’yash;
4. Taroq va tish cho’tkasi bilan sachratib bo’yash;
5. Paxta qog'oz porolon tamponlar bilan urib-urib bo’yash.
Moyli bo’yoqdan foydalanib bo’yalgan qog’oz suvga chidamli
va juda chiroyli ko’rinishda bo'lib chiqadi. Shuning uchun uni 
marmar usulida bo'yalgan qog’oz deyiladi. Bu quyidagicha 
bajariladi: moyli bo’yoq kerosin yoki benzin bilan aralashtiriladi. 
B o ’yoq suvga aralashmasdan suv ustida qatlam hosil bo’ladi. 
Qog’ozni shu suvga botirib sekin-asta ko’tariladi. Qatlamdagi 
bo’yoq qog’ozga yopishib qoladi. Qog’oz qurigach, yangi marmar 
toshga o’xshab qoladi. Agar rangini turlicha qilmoqchi bo’lsak, 
bir nechta rang bir yo'la solinadi.
Qog’ozni bo’yashda sabzavot-mevalarni, ya’ni qizil sabzi. sariq 
sabzi, lavlagi, o’sma, turp, pomidor, mandarin suvlarini siqish 
orqali bo’yoq tayyorlashimiz mumkin. Ularni qirg’ichdan yoki
3 — Nurm atova, M .S Ii.
33

---

maydalab to'g'rash orqali siqib olinadi. Hosil bo'lgan ranglarni 
alohida og'/i berkitiladigan idishlarda saqlash mumkin.