М. X o d jit d in o V a, Л. Kizayev suv kimyosi va míkrobíologiya

1. 2 1 . S u lfa t kislota va uuing xossalari
Fizik x o ssa la ri. Sulfat kislota — og‘ir, rangsiz, moysim on 
suyuqlik. Ju d a gigroskopik nam ni yutib, ko‘p m iqdorda issiqlik 
ch iqaradi, sh u sababli suvni konsentrlangan kislotaga quyish 
yaram aydi — kislota sachrashi mumkin. Suyultirish uchun MjSO^ 
ni oz-ozdan suvga quyish kerak.
Kimyoviy x o ssalari. Konsentrlangan H^SO^ organik m odda- 
lardan shakar, q og‘oz, yog‘och, tola va suvni o ‘ziga yutib oiib, 
ularni ko‘m irga aylantiradi. Bunda HjSO^ gidratlar hosil boMadi. 
Shakarning k o 'm irg a aylanishini ushbu tenglam a bilan ifodalash 
m umkin:
C „ H , , O n + n H j S O , = 1 2 C + H , S O / nH ^O
Hosil boMgan ko ‘m ir qisman kislota bilan reaksiyaga kirishadi: 
C + 2 H ,S 0 - C O ,+ 2 S 0 , + 2 H ,0
2 
4
2
2
2
Shu sababli savdoga chiqariladigan kislota unga tasodifan tushib 
qolgan va ko‘mirga aylangan chang hamda organik moddalar tufayli 
q o ‘ngMr rangli boMadi.
K onsentrlangan H^SO^ quruq tuzlardan boshqa kislotalarni 
siqib chiqaradi. M asalan,
N a N O , + H ,SO , = N aH S O , + H N O ,
3 
2 
4 
2
3
Sulfat kislotaning ju d a m uhim kimyoviy xossasi — uning 
metallarga m unosabatidir. Suyultirilgan va konsentrlangan metallar 
bilan turlicha reaksiyaga kirishadi.

---

Cu + 2H ^S 0 , = C uSO , + SOj + 2 H jO
Suifat kislotaning alianiiyati. H^SO^ an o rg an ik kislotalar, 
ishqoriar, tuzlar, m ineral o ‘g‘itlar va xlor ishlab chiqaradigan 
asosiy kimyo sanoatining m uhim mahsuloti hisoblanadi. H^SO^ 
ishlab chiqarishning deyarli barch a sohalarida ishlatiladi. “ Sun’iy 
ravishda olinadigan m oddani topish qiyin” , — deb yozgan edi D.
I. M endeleyev o ‘zasarlarid a. Texnikada fî^SO,, kabi ko ‘p ishlaii- 
ladigan boshqa texnika qayerda yaxshi rivojlangan boMsa, o ‘sha 
yerda ko‘p sulfat kislota ishlatiladi.
Sulfat kislota tuzlari. Sulfat kislota ikki asosli kislota boMganligi 
uchun ikki qator tuzlar: sulfatlar (o‘rta tuzlar) va gidrosulfatlar 
(n o rd o n tuzlar) hosil q ila d i. K islota ish q o r t a ’sirid a t o ‘liq 
neytrallangan (I mol kislotaga 2 mol ishqor to‘g‘ri keladi). Sulfatlar, 
ishqor yetishmaganda (I mol kislotaga 
1
mol ishqor) gidrosulfatlar 
hosil boMadi:
H ,S O ,+ 2 N aO H = N a.S O , + 2V l,0
H,SO, + N aO H = N aH S O , + H f i
Sulfat kislotaning ko‘pchilik tuzlari suvda eriydi.
CaSO^ va PbSO^ suvda kam eriydi BaSO^suvda h am , kislo- 
tada ham erimaydi.