Махсус таълим вазирлиги


Download 213.96 Kb.
bet8/11
Sana10.01.2023
Hajmi213.96 Kb.
#1087405
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda muloqot konikmalarini shakllantirish muammosi

ill

t

р

Экспериментал
гурух

8,7

4,6

1,4

3,6

0,001

Назорат гурухи

5,3

2,4

1,01

1,01

-


Юкоридаги 2.5 - жадвалда куриниб турганидек экпериментал гурухда фикрлаш жараёнлари урта арифметик киймати 8,7 га, урта квадрат таркоклик 4,6 га, урта хато 1,4 га тенг. Мукаррарлик мезони (t=3,6; р < 0,001). Шундай тажрибалар такрорланганда 1000 тадан 999 тасида биз олган натижалар олинади. Бу эса биз утказган шакллантирувчи машFулотлар самарасидан дарак беради.
Назорат гурухида урта арифметик киймат 5,3 га, урта квадрат таркоклик 2,4 га, уртача хато 1,01 га тенг булди. Мукаррарлик мезони (t=1,01 ). Олинган натижалар тасодифийдир.
Мисол тарикасида экпериментал гурух боласи Д.Т.нинг жавобларидан намуна келтирамиз: “учбурчаклар, туртбурчаклар, кук рангли нарсалар, сарик рангли нарсалар, кизил нарсалар, катта шакллар, кичик шакллар, кора рангли шакллар”.
Назорат тажрибаларида экпериментал гурух болаларининг фикрлаш жараёни натижалари аникловчи тажрибада уртачадан юкори даражага усиб утган. Бу хакда аникрок тасаввур хосил килиш учун куйидаги расмларни хосил килдик.


2-расм.Болаларда фикрлаш жараёнлари динамикаси.
Изох: у - урта арифметик киймат;
1-аникловчи тажриба; 2-назорат тажриба.
Тадкикотда болаларнинг суз бойлигини аниклаш учун “Расмларга караб хикоя туз” методикасидан фойдаланган эдик. Назорат тажрибаларида ушбу методикани хам такроран утказдик. Олинган натижалар куйидаги жадвалда келтирилади.

  1. - жадвал.

Назорат тажрибаларида болаларда нуткнинг ривожланганлиги
динамикаси


'~'~~~~\Курсаткичлар
Гурухлар

X

о

m

t

р

Эксперимен-
тал гурух

9,1

4,6

3,1

3,5

0,01

Назорат гурухи

6,9

2,4

1,2

0,9

-

Юкоридаги 2.6 - жадвалда куриниб турганидек, экпериментал гурухда нуткнинг ривожланганлиги урта арифметик киймати 9,1га, урта квадрат таркоклик 4,6 га, урта хато 3,1га тенг. Мукаррарлик мезони (t=3,5; р < 0,001). Шундай тажрибалар такрорланганда 1000 тадан 999 тасида биз олган натижалар олинади. Бу эса биз утказган шакллантирувчи машFулотлар самарасидан яна бир бор дарак беради.
Назорат гурухида урта арифметик киймат 6,9 га, урта квадрат таркоклик 2,4 га, уртача хато 1,2 га тенг булди. Мукаррарлик мезони (t=0,9 ). Олинган натижалар тасодифийдир. Назорат тажрибаларида экспериментал гурух болалари нуткнинг ривожланганлиги урта арифметиги юкори даражага эришган. Назорат гурухи болаларида эса бу курсаткичлар аникловчи тажрибадагидек узгармай, уртачалигича колган.
Олинган натижалар хамда аникловчи ва назорат тажрибалари киёсий тахлилини визуаллаштириш максадида куйидаги
гистограммаларни хосил килдик.

3-расм.
Болаларда нуткнинг ривожланиши динамикаси.
Мисол тарикасида экспериментал гурух боласи Д.Ж.нинг тузган хикоясидан мисол келтирамиз: ”Бола дадаси олиб келган янги уйинчок уйнаб утирганда онаси уни уйнайверасанми деб, кутариб олиб кетиб колди. Боланинг эса уйнагиси келарди. Онаси уни кроватига ёткизди, бола халиям йигларди. Онаси боласи ухласин деб, эртак укиб берди. Боласи ухласин деб онаси унинг олдига кроватига ётди. Боланинг уйкуси келмасди. Кейин она чарчаб ухлаб колди. Бола эса кроватдан тушиб, янги уйинчокларни уйнаб утирарди”.
Шундай килиб, биз утказган машFулотлар болаларда нуткнинг, фикрлаш жараёнларининг ривожланишига ижобий таъсир килган, булар эса уз навбатида болаларда мулокот куникмаларининг шаклланишига ижобий таъсир килган.
II - боб буйича хулосалар.
Иккинчи бобда мактабгача тарбия муассасалари тайёрлов гурухи болаларида мулокот куникмаларининг шаклланишини экспериментал таджик килинди. Бунинг учун психологик - педагогик эксперимент утказилди. Бу эксперимент уч кисмдан иборат булиб, биринчи кисмда аникловчи тажрибалар утказилди. Аникловчи тажрибалардан маълум булишича, экспериментал ва назорат гурух болаларида мулокот куникмалари, нутк ривожланганлиги хамда фикрлаш операцияларининг ривожланганлиги уртача эканлиги аникланди.
Шакллантирувчи тажрибаларда болаларда диалогик нуткни сюжетли - ролли уйинларда, дидактик машFулотларда, кундалик турмушда ривожлантиришга харакат килинди.
Назорат тажрибаларида шакллантирувчи таъсирнинг самарадорлик даражасини аниклаш учун экспериментал ва назорат гурухи болаларида назорат тажрибалари утказилди. Назорат тажрибалардан маълум булишича, экспериментал гурух болаларида мулокот куникмалари, нутк хамда фикрлаш жараёнлари юкори даражада ортган. Олинган натижалар юксак математик - статистик методлар билан тасдикланган. Бу эса биз утказган машFулотларнинг самарадорлигидан далолат беради. Назорат гурухи болаларида мулокот куникмалари, нуткининг ривожланиши, фикрлаш жараёнларининг ривожланиши буйича узгаришлар булган, лекин бу узгаришлар ишончли эмас.
ХУЛОСА.
Олиб борилган назарий ва экспериментам та\лил натижаларидан куйидаги хулосаларга келдик:

  1. Мактабгача ёшдаги болаларда мулокот куникмаларини шакллантириш ижтимоий жи\атдан му\имдир. Мулокот

куникмаларининг, диалогик нуткнинг йуклиги ёки етишмаслиги шахс ривожланишидаги турли бузилишларга олиб келади, атрофдаги инсонлар билан узаро \аракатланишдаги муаммоларининг усишига олиб келади.
2.Ота-оналар \ар доим \ам кундалик \аётда болалар билан тулаконли нуткий мулокот урнатишга эътибор бермайдилар. Мулокот расмий характерга эга булади, шахсий мазмунга эга булмайди. Тарбиячининг куп айтган сузлари болада жавоб таъсирини уЙFOтмайди, диалогик нутк ривожланишига хизмат курсатувчи вариантлар етишмайди. Шу сабабли мактабгача тарбия муассасасидаги машFулотлар кузатилганда болалар диккатсиз, беэътиборлилиги маълум булади.

  1. Аникловчи тажрибалардан маълум булишича, экспериментал ва назорат гуру\ болаларида мулокот куникмалари, нутк ривожланганлиги \амда фикрлаш операцияларининг ривожланганлиги уртача эканлиги аникланди. Шунга кура диалогик нуткни ривожлантириш таркиби: уйинлар, машFулотлар, су\батлар, тадбирлар ишлаб чикилди. Ушбу машFулотларда болалар катталар саволларига жавоб беришга ургатилди, узи \ам савол беришга, фикр билдира олишга ургатилди. Таълим бериш уйин - коммуникатив тарзда олиб борилди. Бу таълим болалар орасида мулокот урнатиш имконини беради, жамоани шакллантиради, бу эса уз урнида диалогик мулокотни ривожланишига олиб келади.

  2. Болаларда мулокот куникмларини шакллантириш учун нуткий тарбия мазмунини бойитиш ва нутк ишлари усуллари \амда шаклларини такомиллаштириш лозим. Янги мазмун болалар шахсий тажрибаларидан келиб чикиб, уз фикрларини билдиришларига туртки булади, жамоавий ижодни ташкил килади. Диалогга ургатиш, шеригини эшитиш ва тинглаш, нутрий ва сюжетли-ролли уйиндаги хамкорликни ривожлантиради, шериги фикрларига жавоб бериш, уз фикрларини исботлай олиш имконини беради.

  3. Болаларда тенгдошлари билан мулокотини ташкил этиш янги шаклларга: кичик гурухлар билан ишлаш, мулокотни ташкил этиш, ноанъанавий шакллар киради. Диалогни ташкил этиш услубларига гурухли сухбат, коорператив турдаги фаолият (биргаликда расм чизиш, апликация, конструкторлаш, бадиий мехнат); театрлаштирилган уйинлар (уйин - драмалар, инсеценировкалар), дидактик уйинлар киради.

  4. Назорат тажрибалардан маълум булишича, экспериментал гурух болаларида мулокот куникмалари, нутк хамда фикрлаш жараёнлари юкори даражада ортган. Олинган натижалар юксак математик - статистик методлар билан тасдикланган. Бу эса биз утказган машFулотларнинг самарадорлигидан далолат беради. Назорат гурухи болаларида мулокот куникмалари, нуткининг ривожланиши, фикрлаш жараёнларининг ривожланиши буйича узгаришлар булган, лекин бу узгаришлар ишончли эмас. Тадкикот давомида илгари сурган фараз тасдикланди.

ТАВСИЯЛАР.

Download 213.96 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling