Махсус текшириш усуллари ўз навбатида 2 га бўлинади

Пайпаслаш усули. Бунда ҳайвоннинг орган ва тизимлари қўлларнинг бармоқлари ва кафтлари ёрдамида сезиш йўли билан текширилади. Пайпаслаш усули билан ички ва ташқи органларнинг физик ҳолати, жойлашиши, катталига, шакли, консистенцияси, ҳарорати, сезувчанлиги, оғриқ сезиши, юза хусусияти, артерия пульсининг сони ва сифати, катта қорин ҳаракати, суяклар бутунлиги ва бошқа кўрсаткичлар аниқланади.
Пайпаслаш усули 2 га бўлинади:
1. Ташқи томондан пайпаслаш - органлар ташки томондан пайпасланади.
2. Ички пайпаслаш - ички томонда жойлашган органлар оғиз, тўғри ичак ва қин орқали пайпасланади.
Ташқи пайпаслаш ҳам 2 га бўлинади:
1. Юзаки пайпаслаш - бунда битта ёки иккита қўлнинг бармоқлари ва кафти текшириладиган орган юзасига қўйилиб, босим бермасдан, сийпалаш йўли билан пайпаслаб текширилади. Бунда органларнинг юза хусусияти, маҳаллий ҳарорати, оғриқ сезиши, сезувчанлиги, суякларнинг бутунлиги, юрак турткисининг, артерия пульсининг кучи, сони ва сифати аниқланади, қўлнинг орқасини чап оч биқинга қўйиб катта қорин ҳаракати саналади.
2. Чуқур пайпаслаш - бунда текшириладиган орган юзасига босим бериб текширилади. Чуқур пайпаслаш патологик ўзгариш бор бўлган жойни аниқлаш ва ҳар томонлама текшириш учун қўлланилади.
Чуқур пайпаслашнинг ўзи 3 га бўлинади:
1. Ботувчи ёки кириб борувчи чуқур пальпация - бунда иккита ёки учта бармоқлар учи билан текшириладиган органнинг маълум жойига босиб кўрилади ва асосан оғриқ бор йўқлиги аниқланади. Майда ҳайвонларнинг қорин ва тос бўшлиғидаги органларни текшириш учун пастдан бармоқ учларини юқорига йўналтириб, бармоқлар текшириладиган органга етгунча кўтарилади ва сийпалаш усули билан текширилади.
2. Бимануал пальпация - бунда органлар икки қўл ёрдамида текширилади (томоқ, кекирдак қизилўнгач, ҳиқилдоқ, кичкина ҳайвонларда буйраклар ва ҳоказо). Бир қўл билан текшириладиган орган ушланиб турилиб, иккинчи қўл билан текширилади ва органларнинг катталиги, шакли, консистенцияси, юза хусусияти, оғриқ сезиши, сезувчанлиги ва бошқа кўрсаткичлари аниқланади.
3. Мушт ёрдамида туртиб пайпаслаш - бундай пайпаслаш қўл мушти ёрдамида ўтказилиб, катта қорин ва ичакларнинг консистенцияси, тур қориннинг оғриқ сезиши, қорин бўшлиғида ўсма ўсганлиги ёки суюқлик тўпланганлигини аниқлаганда ишлатилади.
Перкуссия. Бу усулда ҳайвонларнинг тана юзасига ёки органларига уриб, тақиллатиб, ҳосил бўлган товушга қараб:
1. Органларнинг чегараси.
2. Органларнинг физик ҳолати аниқланади.
Перкуссия вақтида куч ёрдамида тинч турган хужайра ва органлар ҳаракатга келтирилади товуш ҳосил қилинади ва товуш сифати текшираётган врачнинг қўлоғи орқали эшитилади.
Ҳар хил органларнинг катталиги, эластиклиги, зичлиги, ичидаги моддаларнинг ҳар хил бўлганлиги учун, тақиллатганда ҳам нормада ҳар хил товуш чиқаради ва шу товушга қараб врач хулосага келади. Шунинг учун ўзида газ сақламасдан, фақат ҳужайралардан ташқил топган органлардан паст, ўтмас товуш эшитилади. Ўпкада ҳам ҳужайралар, ҳам ҳаво бўлганлиги учун, тақиллатганда, ўпкага хос атимпаник товуш эшитилади. Ошқозон ичак тизимида озиқа, суюқлик газ бўлганлиги учун ўтмасроқ ёки бўғиқроқ товуш; пешона ва юқори жағ бўшлиғи, ҳаво халтаси ва катта қориннинг юқори қисмида фақат газ бўлганлиги учун ноғорасимон ёки тимпатик товуш; суяклардан жарангдор товушлар эшитилади.
Перкуссия усули билан ҳайвон текширилаётганда хона тинч бўлиши керақ шовқин - сўрон, товуш бўлмаслиги керак.