Makorim ul-axloq

Masalan, Jomiyning 1472-yilda haj safariga chiqib, Iroqning Dajla daryosi boʻyidan Navoiyga Vatanini sogʻinib yoʻllagan xatidagi gʻazalida shunday bir bayt bor: Bar kanori Dajla dur az yoru mahjur az diyor, Doram az ashki shafaqgun Dajlai xun bar kanor. Mazmuni: Dajla boʻyida yoru diyor bilan ayrilikda, Shafaqrang koʻzyoshlarimdan shu yerda yana bir Dajla paydo boʻldi.

• 
  Masalan, Jomiyning 1472-yilda haj safariga chiqib, Iroqning Dajla daryosi boʻyidan Navoiyga Vatanini sogʻinib yoʻllagan xatidagi gʻazalida shunday bir bayt bor: Bar kanori Dajla dur az yoru mahjur az diyor, Doram az ashki shafaqgun Dajlai xun bar kanor. Mazmuni: Dajla boʻyida yoru diyor bilan ayrilikda, Shafaqrang koʻzyoshlarimdan shu yerda yana bir Dajla paydo boʻldi.
  
• 
  Navoiy esa oʻsha «gʻazalgʻa tatabbuʼ qilib», noma yozib, Jomiyga joʻnatgan. «Xamsat ul-mutahayyirin ulM.»dan maʼlum boʻladiki, Navoiyning «Tuhfat ulafkor» qasidasining yaratilishida Jomiyning xam roli katta boʻlgan.
  
• 
  «Xotima» qismida Navoiy Jomiy xuzurida mutolaa qilgan va foydalangan kitoblarning sharhlari, uning baʼzi zamondoshlari haqida oʻta salbiy fikrlar bildirgani va buning sabablari, shoirning vafoti va dafn etilish tafsilotlari gʻoyat taʼsirli koʻrsatilgan. Asar oxirida Navoiyning ustozi motami munosabati bilan forsiy tilda yozgan marsiyasi matni toʻla keltirilgan.
  

“Tarixi anbiyo va hukamo”da mursal payg‘ambarlar tavsifi

• 
  XV asrning buyuk mutafakkiri Alisher Navoiy nafaqat she’riyatda ijod qildi, balki xalqlar tarixi, dinlar bilimdoni ham edi. Yetuk she’riy asarlari bilan bir qatorda uning ijodida «Tarixi anbiyo va hukamo», «Tarixi mulki Ajam» - «Arab bo‘lmagan musulmon mamlakatlari tarixi» kabi kitoblari salmoqli ahamiyat kasb etadi. Bu ikki asar «Zubdat ut-tavorix» - «Tarix tahlili» nomi ostida bitta kitob qilingan.
  
• 
  Kitob ikki bo‘limdan iborat. Birinchisi payg‘ambarlar tarixi haqida – «Tarixi anbiyo» va «Xukamo zikri» («Olimlar haqida ma’lumotlar»). Bularni Yer yuzida hayotning paydo bo‘lishi haqida o‘ziga xos diniy talqinlar deyish mumkin.