Макроиљтисодий мувозанат назарияси(Дж. Кейнс)


МАВЗУ. МАРКСЧА ИЉТИСОДИЙ ЂОЯЛАРНИНГ МОЌИЯТИ ВА ТАРИХИЙ ТАЉДИРИ


Download 488 Kb.
bet30/63
Sana13.01.2023
Hajmi488 Kb.
#1092127
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   63
Bog'liq
ИЉТИСОДИЙ ТАЪЛИМОТЛАР ТАРИХИ

6 МАВЗУ. МАРКСЧА ИЉТИСОДИЙ ЂОЯЛАРНИНГ МОЌИЯТИ ВА ТАРИХИЙ ТАЉДИРИ


РЕЖА:

  1. Марксизм вужудга келишининг тарихий шарт-шароитлари.

  2. К.Маркснинг "Капитал" асари. Ундаги асосий ђоялар.

  3. К.Маркс ва Ф.Энгельс иљтисодий таълимотларининг В.И.Ленин томонидан ривожлантирилиши.

  4. Маркс, Энгельс, Ленин иљтисодий ђояларининг тарихий таљдири.



6.1. Марксизм вужудга келишининг тарихий шарт-шароитлари.
XIX асрнинг ўрталарида иљтисодий таълимотлар тарихида янги бир йўналиш-марксизм вужудга келди. К.Маркснинг номини, унинг иљтисодий таълимотларини инљилобий деб тушинадилар. Ќаљиљатдан ќам бу фикрда жон бор. Чунки у Ф.Энгельс билан биргаликда пролетариатнинг капитализмга љарши кураши зарурлигини исботловчи назарияга асос солди. Буни тасодифий дейиш мумкин эмас, чунки шу фикрда капиталистик хўжалик ривожи, саноат тўнтарилишининг айрим (Англия ва Ђарбий Европа) мамлакатларида ниќоясига етганлиги, саноатнинг иљтисодиётда етакчи ролни эгаллаши, ишчилар синфининг жамиятдаги мављеини кескин ошганлиги, капиталистик жамиятнинг феодализмдан устунлиги номаён бўлиши билан бирга унинг бир љанча иллатлари ќам мавжудлиги (ишсизлик, иш ваљтининг узунлиги, маошнинг камлиги, иљтисодий инљирозлар, мулкий ва синфий табаљаланишнинг тобора кучайиши ва бошљалар) принициал янги таълимотнинг пайдо бўлишига асос солди.
Ўз даврида буржуа олимлари Сисмонди, Прудон, А.Смит, Д.Рикардо, ќаёлий социалистлар ва бошљалар капиаталистик тизимнинг бир љанча негатив томонларини очиб берган эдилар. Ана шу иллатлар бу даврда янада кучайди, меќнат ва капитал, пролетариат ва буржуазия ўртасидаги љарама-љаршилик тобора кучайишига олиб келди. 1831-34 йилларда Францияда Лион тўљувчилари, 30-40 йилларда Англиядаги Суддистлар ва чартистлар ќаракати ишчилар синфининг мустаљил синф сифатидаги чиљишлари эди. 1844 йилда Силезия тўљувчиларининг љўзђолони, Германиядаги инљилобий ќаракат даракчиси бўлди. 1848 йилдаги буржуа инљилоби туфайли марксизмнинг вужудга келиш жараёни янада кучайди ва шу йили К.Маркс, Ф.Энгельс томонидан тайёрланган асосий хужжат "Коммунистик партия манифести" эълон љилинди. Иљтисодий талаблар аста - секин сиёсий тус ола бошлади. Вужудга келган сиёсий, ижтимоий ва иљтисодий шароит ва аввалги даврдаги бир љанча иљтисодий ђоялар асосида биринчи навбатда классик иљтисодий мактаб, утопик социализм таълимотлари туфайли марксизм шаклланди.
Ќозирги даврда марксизмга бўлган муносабат салбий ќисобланади. Аммо бу таълимотнинг мухолифлари ќам айниљса К.Маркснинг (1818-1883) иљтисодиёт назариясига љўшган буюк ќиссасини тан оладилар.
Маълумки, А.Смит капитализмни тартибга солиш ва тараљљиётининг меъмори эди. К.Маркс эса бу таълимотнинг иллатлари ва бўлажак ўлими ташаббусчиси бўлган. А.Смитнинг фикрига кўра, инсоният овчилар ва балиљчиларнинг илк ва содда жамиятдан олий коммерция жамияти сари борадиган йўлни босиб ўтди. К.Маркс эса тарихга синфларнинг тўхтовсиз кураши, барча эзувчи ва эзилувчилар ўртасидаги раљобат сифатида љарайди.
А.Смит ва кўпгина бошља олимлар капиталистик тизим охир - ољибатда жамиятдаги барча кишиларнинг шахсий манфаатлари билан ижтимоий манфаатларнинг уйђунлиги юз беришини ва бу жараён абадийлигини башорат љилди. Маркс эса синфий кураш зиддият ва антогонизмни вужудга келтиради ва капиталистик тизимнинг умри љисља, иш ќаљи ва фойда ўртасидаги љарама - љаршилик капитализмни ўзгартиради ва уни яксон этади деган фикрни билдиради. Маркс иљтисодчи сифатида бозорни капитал ва бойлик жамђаришнинг кучли воситаси деб билади.
Маркс жамђариш жараёнини ўрганиб Пул - капитал - Пул1 ўзидан кўпрољ келтириши, П1 айланиши керак. Бунда, капиталист ўз пулига товар, ёлланма ишчи кучи сотиб олиши ва ишлаб чиљариш жараёнида уни эксплуатация љилиб П-П1 айланишини исботлаб беради. Тадбиркор оладиган фойданинг манбаи ёлланма ишчилар томонидан яратилган љиймат деб исботлаб беради.



Download 488 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   63




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling