Manbashunoslik

7 .3.16. «Tarixi Salimiy»
“Tarixi Salim iy” ( “ Salim iyning tarixi”) asari muallifi XIX asrning 
ikkinchi yarm i va XX asrning birinchi choragida o 'tg an M irza Salim bek 
b o'lib, uning to 'liq ismi M irza Salim bek ibn M uham m ad R ahim dir. 
Olim 18 5 0 /5 1 -yillari Buxoroyi sharifda badavlat va nufuzli xonadonda 
tavallud topgan.
M irza Salimbek 1871-yili N ahrpoy (N orpoy) va Ziyovuddin hokim iga 
kotib bo 'lib ishga kiradi, lekin olti oydan keyin am ir M uzaffarning 
farmoyishi bilan Toshkentga rus m a’m urlarining xatti-harakati va ayniqsa 
Buxoro xususida tutgan siyosatini kuzatib boruvchi qilib yuborildi.
M irza Salim bek Toshkentga choyfurush qiyofasida keldi va bu yerda 
12 yil istiqom at qildi. 1880-1883-yillari u am ir huzurida, 1884— 1885- 
yillari Turkiston general-gubem atori huzurida Buxoro vakili bo'lib xizm at 
q ildi. 1885-yili M irza S alim bek S om jin tu m a n ig a a m lo k d o r qilib 
tayinlandi. S hundan keyin uning m artabasi yil sayin ortib bordi. 1891 — 
1893-yillari Buxoro shahrining mirshabi, 1893—1920-yillari Y akkabog', 
N urota, Boysun, Sherobod, Shahrisabz, C h orjo'y viloyatlarining hokim i 
va bosh zakotchi vazifalarida turdi. 1920-yilgi inqilobdan keyin M irza 
Salimbek sho 'ro tashkilotlarida, Buxoroda tashkil etilgan «Anjumani tarix»
244

---

(«Tarixshunoslar jam iyatida»)da xizm at qildi. M irza Salim bekning vafot 
etgan yili m a’lum emas.
M irza Salim bek bir necha yirik tarixiy va adabiy asar yozib qoldirgan. 
« K ash k u li S alim iy» (« S a lim iy n in g k a s h k u li» ), « J o m i’ u l-g u lz o r»
(«G ulzorlar m ajm ui»), «K a’b al-axbor hikoyalari», «Hikoyati A bdulla 
ibn M uborak», «Tarixi Salimiy» shular jum lasidandir.
Tarixchilar uchun eng m uhim i uning so ‘nggi asari «Tarixi Salimiy»dir. 
N .N orqulovning fikriga qaraganda, XX asrning 20-yillarida yozilgan. 
IJning bosh qism i, C hingizxondan to am ir M uzaffar davrigacha b o ‘lgan 
tarix u m u m lash tiru v ch i xarak terg a ega. A sarning I860—1 920-yillar 
voqealarini o ‘z ichiga olgan katta qismi butunlay yangi bo'lib, m uallifning 
o 'zi bu voqealarning guvohi bo'lgan.
Asarda am ir M uzaffar davrida H isor, K o io b , Baljuan, Q orategin va 
D arvozda b o ‘lib o ‘tgan isyonlar, B u x o ro -Q o 'q o n va B uxoro-R ossiya 
m unosabatlari, shuningdek, Buxoro am irligining XIX asrning ikkinchi 
yarm idagi u m u m iy ahvoli va m a ’m u riy tu zilish i h a q id a q im m a tli 
m a’lum otlar bor.
«Tarixi Salimiy» asarining q o iy o z m a nusxalari ko ‘p. Asar 1968-yili 
N .N orqulo v to m o n id a n rus tiliga tarjim a qilingan, lekin hali ch o p
ctilm agan.