Manbashunoslik

7.3.17. «Tarixi jadidayi Toshkand»
“Tarixi jadidayi T oshkand” ( “T oshkentning yangi tarixi”) nom li asar 
muallifi M uham m ad Solih Toshkandiydir. U ning to 'liq ismi M uham m ad 
Sol ill dom la Rahim Qoraxoja o'g'li. Tarixchi 1830-yilda tug‘ilgan, vafot 
e tg a n yili n o m a ’lu m . B o s h la n g 'ic h m a ’lu m o tn i b o b o s i m u lla
Abdurahimxojadan (u Qiyot m ahallasida joylashgan Bekm uham m adbiy 
m nsjidida im om b o 'lg a n ) o lg an , s o ‘ng B eklarbegi va xoja A h ro r 
m adrnsnlnrida o 'q ig an . F a rg 'o n a n in g Q o ‘q on (1853-y.), M arg 'ilo n , 
Namangan va ( )‘sh ( 1853-y.) shaharlarida, keyinchalik Buxoro, Sam arqand, 
(Qarshi, Shahrisabz va boshqa shaharlarda bo'lib, m adrasada olgan bilirnini 
kcngaytirdi. 1863-yildan boshlab, ilgari bobosi imomlik qilgan masjidda 
imom bo'lib xizmat qildi, ayni paytda dars ham berib turdi.
M uham m ad Solih turli ilm lar, tarix, geografiya, adabiyot, tibd an 
xabardor bo'lgan keng m a’lum otli kishi edi, lekin lining tarixga rag'bati 
ko’proq bo'lgan. U Abu Tohirxoja(XIX asr)ning “ Sam ariya”siga o'xshash 
lo sh k en t, lining tarixi va osori atiqalariga bag'ishlab bir asar yozishni 
ko’pilan orzu qilib yurgan va nihoyat, 1863— 1888-yillari m aqsadiga 
erishgan. Asar ikki jilddan iborat.
245

---

B irinchi jild d a qadim z a m o n la rd an to XV asr oxirigacha S harq 
m am lakatlarida, shuningdek, 0 ‘rta O siyoda b o ‘lib o ‘tg an v oqealar, 
ikkinchi jild d a esa Q o 'q o n xonligining XV asr oxiridan — Z ah irid d in
M uham m ad B obur davridan to XIX asrning 80-yillarigacha b o 'lg an
ijtim oiy-siyosiy ahvoli, m adaniy hayot haqidagi qim m atli m a ’lu m otlarn i 
uchratam iz.
Asar hali biron tilga tarjim a qilinm agan qo'lyozm a. Faqat T oshkentda, 
O 'z R FA Sharqshunoslik institutida uning uch nusxasi m avjud, tartib 
raqam lari № 7791, 11072-73, 5732. Kitob va uning muallifi to 'g 'risid a 
A .O 'rinboyev, O .B o'riyevlar 1983-yili “T oshkent M uh am m ad Solih 
tavsifida (XIX asr)” nom li risola chop etganlar.
2007-yili O '.S ultono v bu asar to'g'risidagi nom zodlik dissertatsiyasini 
yoqladi va kitob nashr etdi.