Manbashunoslik

1 Jufti gov — birjuft h o ‘kiz bilan haydab ekiladigan yer, taxm inan sa k k iz-to 'q q iz gektarga 
ten g b o'lgan .
2 M ann — o'rta asrlarda bir m ann 2 5 ,6 kilogram m ga ten g b o'lgan .
84

---

bilan uni o ld ir d i . 0 ‘sha kun lari h a z ra t e sh o n (xoja S a ’d) H isori 
sh o d m o n d a edilar. T u n yarim laganda din suyanchig‘i b o ‘lm ish a m ir ul- 
um aro Q ulbobo k o ‘kaltosh (hazrat esh o n n in g huzuriga) kirib keldi va 
lbodulla sultonning o ‘ldirilganligini aytdi. B undan sal aw al hazrat eshon 
onasini tu sh id a k o ‘rgan va m ulozim lariga «Yaqin orada lb o d u lla sulton 
bu d u n y o n i ta rk e ts a k erak » , d eb a y tg a n . A sard a k e ltirilg a n bu 
m a ’lu m o tla r n i d i q q a t b ila n ta h l il q ilin g a n d a l b o d u l la s u lto n
A bdullaxonning o dam lari to m o n id a n o'ldirilganligi o ‘z - o ‘zidan m a ’lum 
bo'ladi.
Y ana shu bobda A bdullaxonning 1583-yili Andijon ustiga, Isfandiyor 
su ltonga qarshi, va sal keyinroq X orazm ga q o 'sh in tortg an i haqida 
m a ’lum otlar bor.
Asarning beshinchi bobi xoja Tojiddin H asanning tu g ‘ilgan kunidan 
to vafotigaeha M ovarounnahrda kechgan voqealar haqida hikoya qilinadi. 
Bu yerda keltirilgan m a ’lum otlar orasida hokim iyatning Shayboniylardan 
A sh ta rx o n iy ia r su lo lasi q o ‘liga o ‘tish vaq ti h aq id ag i m a ’lu m o tla r 
qim m atlidir. M a’lum ki, b a ’zi kitoblarda va xronologiyalarga oid asarlarda, 
m asalan, S.Leynpul, E.Sam baur kitoblarida, bu voqea hijriy 1006, m elodiy 
1598-yilda sodir b o ‘lgan deb qayd qilinadi. Lekin, keyinroq atroflicha 
o'rganilgan «Bahr ul-asror», «Tarixi olam oroyi Abbosiy», «Silsilat us- 
salotin» asarlarida bu voqea hijriy 1009, m elodiy 1601 -yili sodir b o ‘lgani 
ochiq aytilgan. «M atlab ut-tolibin»da shu fikr aniq va ishonarli dalillar 
bilan e ’tiro f qilingan.
Y ana shu bobda A bdullaxon soniy bilan uning o ‘g ‘li va taxt vorisi 
A bdulm o'm in sulton o ‘rtasida boshlangan ziddiyat haqidagi m a’lu m otlar 
tarixim izning yaxshi yoritilm agan m asalalariga aniqlik kiritishda m uhim
aham iyat kasb etadi. Bu jihatd an beshinchi bobda keltirilgan m a ’lum o tlar 
diqqatga sazovordir.
B ulardan biri — Ju y b o riy xojalarning m ol-m u lk i yil sayin o rtib
borishidir. M asalan, xoja S a’dning vorisi xoja Tojiddin H asanning m ol- 
m ulklari orasida yangilari, yangi qurilgan H asanobod qishlog‘i, 50 nafar 
chorbog1, 20 q a to r1 tuya va boshqalar ham bo'lgan. Shuni ham aytish 
kerakki, xoja Tojiddin fiqh, hadis va tarixga oid qim m atli kitob lary ig ‘ishga 
h a m e ’tib o r b e rg a n . « M a tla b u t-to lib in » d a k e ltirilis h ic h a , u n in g
kutubxonasida 1000 jild qim m atli q o ‘lyozm alar saqlangan. U larning 
ayrim lari bezakli, tilla suvi berib yozilgan kitoblar bo ‘lgan.
Ikkinchisi A bdullaxon bilan uning o ‘g ‘li va taxt vorisi, Balx hukm dori